W układach wtryskowych paliwo do wtryskiwaczy dostarczane jest pod dużym ciśnieniem, a o wtryskiwanej ilości decyduje układ sterujący (najczęściej jest to komputer). W gaźniku natomiast powietrze samo wysysa sobie odpowiednią ilość benzyny.
Samo rozpylenie paliwa jest już procesem złożonym
Mają na nie wpływ elementy regulacyjne (zwężki, dysze, rurki emulsyjne itp.). Zmiana nastawów wymaga rozebrania gaźnika i wymiany tych części.Gaźnik to urządzenie sprzed czasów elektroniki, skutecznie wypełniające swoje zadanie, choć o ograniczonej możliwości dostosowywania się do zmiany warunków (gęstość powietrza, temperatura itp.).
Skład wytwarzanej mieszanki trudno dokładnie regulować i często jest on daleki od optymalnego. W związku z tym gaźnikowe układy zasilania nie są w stanie sprostać wyśrubowanym wymogom czystości spalin, nawet w przypadku elektronicznego korygowania składu mieszaki, stosowanego jeszcze 15 lat temu.
Sam gaźnik opiera się na prostej zasadzie działania, choć w praktyce bywa niezwykle skomplikowanym urządzeniem (dużo bardziej zawiłym niż wtrysk jednopunktowy). Najważniejszym elementem jest gardziel, przez którą przelatuje powietrze zasysane przez silnik.
Dzięki dużej prędkości przepływu zasysa ono z umieszczonego centralnie rozpylacza kropelki paliwa, które tworzą mieszankę. Pedał gazu jest połączony z przepustnicą, która dławi bądź otwiera przelot gaźnika, zwiększając dopływ powietrza i paliwa (tym samym rosną również obroty).
Gaźnik musi być wyposażony w liczne układy: umożliwiający rozruch na zimno (ssanie), podtrzymujący pracę na wolnych obrotach (gdy przepustnica jest zamknięta), wzbogacający mieszankę przy przyspieszaniu itp. Ze względu na kierunek przepływu paliwa wyróżniamy gaźniki bocznossące, górnossące i dolnossące (opadowe).
Gaźniki bywają bardzo rozbudowane, wielodyszowe, wielogardzielowe, z kilkoma komorami pływakowymi. Podstawowe założenia pozostały jednak praktycznie takie same.
W pierwszych gaźnikach benzyna wypływała grawitacyjnie (lub np. sącząc się po bawełnianych sączkach) do zbiornika umieszczonego ponad nagrzewaczem i parując dostawała się w formie gazowej do powietrza kierowanego do silnika. Stąd wzięła się nazwa "gaźnik". Spotkać się też można z określeniem karburator, czyli "nawęglacz".