Martin Tangney od lat marzy o samochodzie pełnym whisky. Nie, nie w bagażniku, whisky ma być w baku. Ale jak to? Czy ktoś tu za dużo nie wypił? W żadnym wypadku, Tangney i jego ludzie myślą nadzwyczaj trzeźwo. Oczywiście, przewodami paliwowymi nie będzie płynął spożywczy alkohol, bo to nie miałoby większego ekonomicznego ani tym bardziej technicznego sensu.
Odpady też mogą być paliwem
Tangney ma na myśli butanol, z którego produkuje się biopaliwo. Surowiec jest pozyskiwany z odpadów, które powstają podczas produkcji whisky. Tylko 10 proc. tego, co powstaje w destylarni, możemy nie bez przyjemności wypić – twierdzi Martin Tangney. Jak nietrudno się domyślić, facet jest Szkotem, więc whisky w jego ojczyźnie to narodowy napój.
Tamtejsze destylarnie – jest ich ponad 100 – mają roczny obrót na poziomie 6 mld euro. Łącznie mniejsze lub większe zakłady produkują 25 mln litrów rocznie. Przy okazji pozostaje niewyobrażalna wręcz ilość produktów ubocznych. Każdego roku przy okazji wytwarzania whisky powstaje ponad 2 miliardy litrów płynnych odpadów oraz 750 tysięcy ton jęczmiennych osadów – mówi Tangney. Większość z tego jest topiona w morzu, a w najlepszym przypadku odpady jęczmienne są wykorzystywane przez firmy produkujące pasze dla zwierząt.
Firma Tangneya nazywa się Celtic Renewables. Jej główne zadanie polega na opracowaniu sposobu recyklingu odpadów poprodukcyjnych whisky, bazującego na tradycyjnym procesie fermentacji. W dużym uproszczeniu polega to na zmieszaniu w odpowiednich proporcjach odpadów stałych i płynnych, podgrzaniu ich, a następnie wzbogaceniu o bakterie i enzymy.
Dlaczego butanol jest znacznie lepszy niż etanol?
Z powstałej brei, za sprawą skomplikowanego procesu chemicznego, w ciągu kilku dni wytwarzany jest biobutanol. W butelce wygląda on jak zwykła woda – mówi Tangney, który jest nie tylko szefem Celtic Renewables, lecz także dyrektorem centrum badawczego biopaliw w Edinburgh Napier University.
Czym różni się butanol od bioetanolu, już dodawanego jako tzw. biokomponent do paliw? Wartość energetyczna tego drugiego to ok. 70 proc. wartości czystej benzyny. Butanol jest niemal tak samo kaloryczny, a to oznacza, że zasilany nim samochód powinien spalać mniej niż ten, w którym użyto mieszanki etanolu i benzyny. Poza tym butanol ma jeszcze jedną ważną zaletę – spalający go silnik nie wymaga żadnych przeróbek.
Pierwszą destylarnią, która zorientowała się, że zamiast wydawać miliony na pozbycie się odpadów można je wykorzystać, była Tullibardine. Przy okazji firma zyskała wizerunkowo, bo takie działanie jest ekologiczne. Tangney nie musi się więc martwić o świeże dostawy surowców do badań i rozwijania technologii produkcji. Logo Celtic Renewables jest już zresztą drukowane na etykietach whisky Tullibardine. Hasło drink and drive wcale nie musi oznaczać lekkomyślności.
Tangney ma już na koncie pierwszy duży sukces. Szkockie ministerstwo transportu przeznaczyło 16 mln euro wsparcia dla jego firmy. W zamian do 2018 roku ma powstać pierwsza instalacja do produkcji biobutanolu, która rocznie będzie wytwarzać przynajmniej milion litrów paliwa. Idealnym miejscem na wybudowanie zakładu byłaby wyspa Islay, na której znajduje się duża liczba destylarni.
Elektrownie na biomasę
Jedna z nich – Bruichladdich – ma już auto napędzane dzięki odpadom. To elektryczny Nissan Leaf. Do ładowania jego baterii używa się prądu pochodzącego z elektrowni na biomasę. Takich przy destylarniach w Szkocji kilka już zresztą działa – nie zapowiada się, żeby miało zabraknąć surowca do produkcji prądu. Szkoci chcą, żeby w niedalekiej przyszłości zapotrzebowanie na energię było w całości pokrywane z ekologicznych źródeł. No cóż, wygląda na to, że Szkotom udało się połączyć przyjemne z pożytecznym. Ale żeby z każdą wypitą szklaneczką od razu przysłużyć się środowisku naturalnemu...
Różnice między etanolem a butanolem
Butanol to alkohol butylowy, stosowany obecnie jako rozpuszczalnik do farb, lakierów, olejów hydraulicznych i płynów hamulcowych. Przemysłowo butanol wytwarza się z paliw kopalnych, ale może powstawać także w drodze fermentacji z roślinnej biomasy – tak robiono do lat 50. XX w., a dziś coraz częściej wraca się do tej metody (mówimy wówczas o biobutanolu). Wartość energetyczna butanolu to 29,2 megadżula na litr, benzyny 32 MJ/l, a etanolu – 19,6 MJ/l. Liczba oktanowa butanolu wynosi 96, a benzyn (w zależności od rodzaju) – 91-99.
Naszym zdaniem
Produkcja butanolu z odpadów bardziej nam się podoba niż karczowanie lasów deszczowych w Indonezji pod uprawę roślin, z których są produkowane biokomponenty do paliw. Oczywiście, biomasa do wytwarzania butanolu albo energii elektrycznej nie musi powstawać z odpadów po produkcji whisky. W Polsce też działają już elektrownie na biomasę.