Rolls-Royce Cullinan kosztujący prawie milion dolarów? Mają go. Tesla Cybertruck? Również. Porsche Cayenne Coupe? Żaden problem. "Nie znamy granic" - głosi strona internetowa dealera, który twierdzi, że ma ponad 100 dostępnych samochodów o łącznej wartości prawie 17 mln dol.
Rosyjscy bogacze nie mogą obejść się bez aut z Zachodu
W grudniu ubiegłego roku tajna reporterka z IStories, partnera OCCRP, zadzwoniła do wspomnianego dealera, aby zapytać, czy może kupić nowo wyprodukowane Porsche 911 Turbo - samochód, który powinien być nie do kupienia w Moskwie, ponieważ Unia Europejska zakazała eksportu większości pojazdów o wartości ponad 50 tys. euro do Rosji w 2022 r. Sankcje miały to uderzyć w rosyjskich bogaczy. Wygląda na to, że się nie udało.
Sprzedawca po drugiej stronie nie wydawał się zaskoczony. W rzeczywistości powiedział reporterce, że może wybrać dowolny model z oficjalnej niemieckiej strony internetowej Porsche. Uzyskanie pojazdu "nie stanowiło problemu" - najpierw zostanie on wysłany statkiem do Gruzji lub samolotem do Kirgistanu, a stamtąd do Moskwy, powiedział.
"Samochód, kraj produkcji - wszystko będzie europejskie" - powiedział sprzedawca. "To skomplikowane, ale wszystko jest możliwe".
Unia Europejska, Stany Zjednoczone i Korea Południowa nałożyły szereg sankcji na Rosję po pełnej inwazji tego kraju na Ukrainę w lutym 2022 r. Analitycy twierdzą jednak, że wiele towarów objętych sankcjami nadal trafia do tego kraju, często przez Azję Środkową i Kaukaz.
Jeśli chodzi o dostawy samochodów do Rosji, Kirgistan wydaje się odgrywać główną rolę. W latach 2020-2021 Kirgistan zaimportował z krajów UE pojazdy o wartości nieco ponad 8,8 mln dol. W ciągu następnych dwóch lat liczba ta wzrosła do około 730 mln dol. - ponad 80 razy więcej - według danych UN Comtrade.
Dane z Kirgistanu na temat importu samochodów zdają się wszystko tłumaczyć
"To nie tak, że wszyscy w Kirgistanie nagle kupili nowy samochód" - powiedział ekonomista Carl Grekou partnerowi OCCRP, Forbidden Stories. "Stał się węzłem komunikacyjnym dla pojazdów zmierzających do Rosji".
Dla porównania, import pojazdów z UE do Kazachstanu wzrósł z około 154 mln USD w 2020 i 2021 r. do nieco ponad 1 mld USD w kolejnych dwóch latach, co stanowi wzrost podobny do Kirgistanu w wartościach bezwzględnych, choć mniejszy w wartościach względnych. Uzbekistan zwiększył swoją wartość z około 92 mln dol. w 2020 i 2021 r. do ponad 274 mln dol. w kolejnych dwóch latach.
Kontakt wymieniony na stronie Berg Auto na Instagramie, Aziz Zhyrgalbekov, potwierdził, że dealer importował samochody z Europy i Korei Południowej przez Kirgistan. Powiedział, że aby uniknąć kontroli, samochody były importowane przez osoby fizyczne, a nie przez firmy.
"Biszkek jest mały. Wszyscy są przyjaciółmi, wszyscy się znają i pracują razem. Teraz, jak widać, nie chodzi tylko o samochody - wiele rzeczy przyjeżdża w ramach importu równoległego", powiedział OCCRP.
Po skontaktowaniu się z nami marki Mercedes, Rolls-Royce i Porsche stwierdziły, że przestrzegają sankcji wobec Rosji, jednocześnie krytykując nieautoryzowane zachowanie sprzedawców zewnętrznych. Porsche podkreśliło również, że nie ma żadnych powiązań z Berg Auto.
Samochody to wierzchołek góry lodowej
Ta historia jest częścią większego projektu Forbidden Stories, który kontynuuje pracę dziennikarzy stojących w obliczu gróźb, aresztowań lub innych form prześladowań. W styczniu 2024 r. aresztowano 11 obecnych i byłych reporterów partnera OCCRP, kirgiskiego portalu śledczego Temirov Live. W październiku ubiegłego roku dwóch z nich otrzymało wyroki więzienia za "organizowanie masowych zamieszek", a dwóch innych zostało objętych dozorem kuratorskim.
Temur Umarov, badacz z Carnegie Russia Eurasia Center, powiedział, że Kirgistan pozycjonuje się jako centrum importowo-eksportowe głównie dlatego, że brakuje mu zasobów naturalnych sąsiadów, takich jak Kazachstan czy Uzbekistan. Niższe kirgiskie cła sprawiają, że stosunkowo tanio jest tam odprawiać samochody przed przewiezieniem ich na północ.
Sankcje, ograniczenia finansowe, a także różne systemy podatkowe pozwoliły Kirgistanowi stać się tym centrum. Zdecydowanie był to i w pewnym sensie nadal jest moment dla Kirgistanu, aby zarobić na tej sytuacji
- powiedział Umarow.
Rosyjskie rejestry importowe pokazują, że około jedna trzecia kirgiskich firm wymienionych jako pośrednicy w eksporcie samochodów i części zamiennych do Rosji w 2023 i 2024 r. miała wśród swoich udziałowców Rosjan.
Kirgiskie źródło celne, które wypowiadało się pod warunkiem zachowania anonimowości z obawy przed odwetem, powiedziało, że wiele pojazdów zostało wysłanych bezpośrednio do Rosji, a Kirgistan służył jedynie do załatwiania formalności.
Widzimy tylko pośredników. Faktyczni właściciele nie pojawiają się w urzędzie celnym. Pojazdy są rejestrowane na nazwiska osób prywatnych jako samochody do użytku osobistego w ramach uproszczonej procedury
- powiedziało źródło.
Współpracuję również z innymi dealerami, w ramach nieformalnego partnerstwa. Na naszym lokalnym rynku wszyscy się znamy. Są Kirgizi, Rosjanie, Białorusini. Wszyscy współpracujemy, pomagamy sobie nawzajem
powiedział Zhyrgalbekov z Berg Auto
Czym tak naprawdę jest Berg Auto Premium z Moskwy?
Położony przy głównej autostradzie, niedaleko centrum Moskwy, Berg Auto jest nowicjuszem na rosyjskiej scenie motoryzacyjnej. W ubiegłym roku jej założyciel, Mark Berg, powiedział rosyjskiemu magazynowi, że otworzył salon 7 października 2023 r., ponieważ jest to dzień urodzin prezydenta Rosji Władimira Putina. Mając na sobie czarną koszulę i coś, co wydaje się być luksusowym szwajcarskim zegarkiem, magazyn przedstawił Berga jako wzór nowoczesnego człowieka sukcesu. W wywiadzie Berg powiedział, że był w stanie wykorzystać "system importu równoległego" do sprowadzania samochodów do Rosji.
W ubiegłym roku reporterzy partnera OCCRP, Temirov Live, otrzymali wskazówkę od źródła, które wysłało zrzut ekranu mapy pokazującej lokalizację Berg Auto i twierdziło, że salon został otwarty przez "Kirgizów".
Po tym, jak reporterzy Temirov Live zostali uwięzieni, OCCRP zbadał ten trop. Reporterzy nie znaleźli dowodów na twierdzenia źródła, a Żyrgalbekow zaprzeczył, jakoby Berg Auto miało jakiekolwiek powiązania z kirgiskimi urzędnikami. Posty w mediach społecznościowych sugerują jednak, kim mogą być potencjalni dostawcy dealera w Kirgistanie.
W jednym z filmów na TikTok, opublikowanym w lipcu 2023 r., mężczyzna o imieniu Syrgakbek Atyshov chwalił się, że przywiózł Range Rovera do Biszkeku, który, jak powiedział, zostanie następnie wysłany do Moskwy.
Następnie, w kwietniu ubiegłego roku, Atyshov pojawił się na kirgiskiej stronie Berg Auto na Instagramie. Powiedział, że jest w mieście Suwon w Korei Południowej, gdzie kupuje Audi RS Q8, które widzowie będą mogli kupić "od naszych przyjaciół i partnerów w salonie Berg Auto Premium" w ciągu około 15 dni.
W innym filmie, opublikowanym w grudniu ubiegłego roku, Atyshov ponownie wyjaśnił, w jaki sposób sprowadził Audi RS6 z Frankfurtu do Biszkeku samolotem dla Berg Auto. "Dostarczyliśmy Audi RS6 z Niemiec drogą lotniczą dla naszych przyjaciół i partnerów z Berg Auto" - napisał w opisie filmu.
Innym potencjalnym dostawcą wydaje się być Adilet Tildebayev, młody Kirgiz, którego posty w mediach społecznościowych pokazują uczestnictwo w wielu wydarzeniach Berg Auto i który umieścił budynek Berg Auto na okładce jednego ze swoich kont na Facebooku.
Rosyjski numer telefonu Tildebajewa, uzyskany przez OCCRP, był często wymieniany w książkach kontaktowych z terminami sugerującymi import pojazdów przez Kirgistan - takimi jak "Adilet Brings Cars Kyrgyz", "Adilet Range Rover Kyrgyzstan" i "Adilet Cars From Europe", zgodnie z informacjami z Getcontact, aplikacji do weryfikacji numerów telefonów.
Atyszow i Tildebajew nie odpowiedzieli na prośby o komentarz.
