Jak to jest z tymi maseczkami w aucie i w tramwaju? Co mówi prawo, co podpowiada rozsądek?

W większości przypadków maseczki nie są obowiązkowe, usta i nos można zakrywać także przyłbicą albo częścią odzieży
Jeden z wyjątków dotyczy osób, które nie mogą zasłaniać ust i nosa ze względów zdrowotnych
Co do zasady usta i nos powinny być zakryte w pojazdach, którymi podróżują osoby niemieszkające razem

Mandat za brak maseczki w prywatnym aucie? To nieporozumienie! Nie ma obowiązku posiadania maseczki! Jest obowiązek zakrywania ust i nosa. Wyjątkiem (jedynym!) jest obowiązek używania maseczki w samolocie. To o tyle rozsądne, iż „maseczką” formalnie jest przedmiot, który został wyprodukowany w celu ochrony przed zakażeniem i posiada jakiekolwiek certyfikaty, które to potwierdzają. W każdym innym przypadku mamy do czynienia z kawałkiem materiału wyposażonego w gumki, które utrzymują go na twarzy. I to wystarczy, podobną funkcję może pełnić szalik czy kawałek czystego materiału albo przyłbica warsztatowa.

Najważniejsze wyjątki: jeśli jedziemy samochodem z dzieckiem, które nie ukończyło 4 roku życia (nie musi być to nasze dziecko), a także gdy jedziemy z rodziną, z którą mieszkamy w jednym gospodarstwie domowym – wtedy nie musimy zakrywać twarzy. Gdy jedziemy z kolegą albo z pasażerem, zgodnie z prawem powinniśmy zakrywać usta i nos. Ale – tu ciekawostka:

Prawo traktuje zatem dwóch (lub np. trzech) kierowców ciężarówki czy autobusu jak rodzinę. Nie muszą też zakrywać ust i nosa kierowcy w pojazdach transportu publicznego, którzy są odgrodzeni od pasażerów np. ścianką z tworzywa.

Zakrywanie ust i nosa - jak to jest w tramwaju czy w autobusie?

Podobnie w tramwaju, w pociągu, w autobusie: jest obowiązek zakrywania ust i nosa, który może egzekwować policja, straż miejska, kierowca albo motorniczy. I – tak samo jak w innych przypadkach – jeśli zapomnieliśmy wziąć z domu maseczki, mamy prawo zasłonić usta i nos ubraniem. Ale – choć to tylko teoria – obsługa pojazdu (motorniczy, kierowca) ma prawo nie wpuścić nas do tramwaju czy autobusu bez maseczki. Na pokładzie mamy obowiązek wykonywać jego polecenia. Ale – jeśli zakrywamy usta i nos np. chustką, nikt nie ma prawa ukarać nas mandatem.

Nowa Toyota Yaris to prawdziwa rewolucja i dowód na to, ze Toyoty juz nie są nudne

Przemieszczanie się poza pojazdem – z maseczką czy bez?

Przepisy są skomplikowane, ale ich treść można podsumować krótko: albo utrzymujemy odstęp 2 metrów od obcych osób, albo mamy zasłonić usta i nos. Wyjątek – dla tych, co nie mają zakrytych twarzy – dotyczy osób mieszkających razem, dorosłych opiekujących się dzieckiem do lat 13. albo osobą niepełnosprawną. Nie trzeba zakrywać ust i nosa na terenie lasu.

Zakrywanie ust i nosa - co grozi za ignorowanie tego obowiązku?

Niemniej powszechnym ostatnio zjawiskiem, o którym alarmują epidemiolodzy, jest powszechne już ignorowanie obowiązku zakrywania ust i nosa w sklepach, w kościołach, w tłumie na ulicy, a także w tramwajach i autobusach. Zdaniem specjalistów efekt może być tylko jeden – kolejna fala zakażeń. A jakie grożą nam kary np. za jazdę autobusem bez maseczki?

To może być dla niektórych niespodzianką, ale poluzowanie niektórych obostrzeń nie dotknęło procedur karnych (wprowadzonych, zdaniem wielu prawników, niezgodnie z prawem), które obowiązują i mogą być w każdej chwili i wobec każdego zastosowane: to, po pierwsze, mandat w wysokości do 500 zł, a po drugie, skierowanie notatki do Sanepidu. Sanepid może, choć nie musi, na podstawie notatki z policji wlepić nam karę w wysokości 30 tys. zł (częściej stosowana stawka to „skromne” 10 tys. zł). Kara nałożona przez Sanepid jest tym bardziej kłopotliwa, że nakładana jest w trybie administracyjnym i ma rygor natychmiastowej wykonalności – trzeba ją zapłacić w ciągu 7 dni. Przepisy tak skonstruowano, by w praktyce odebrać ukaranym prawo do sądu. Owszem, można się odwoływać, ale zanim sprawa trafi do sądu, który mógłby nas uratować, minie termin na zapłatę. Można złożyć wniosek o wstrzymanie natychmiastowej egzekucji decyzji o karze ze względu na ryzyko niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody – w naszym przypadku uzasadnieniem jest np. konieczność utrzymania rodziny, spłaty kredytu, ale to od organu administracyjnego należy decyzja: odpuścić czy nie.

Groźba mandatu i innych kar – czy można ich uniknąć?

Wśród wielu wyjątków, które pozwalają na niezakrywanie ust i nosa, jest jeden, który może dotyczyć praktycznie każdego:

W teorii wystarczy zatem oświadczyć, że mamy astmę, źle się czujemy w maseczce, nie możemy oddychać – i to powinno wystarczyć. Inna sprawa, czy ignorowanie obowiązku zakrywania ust i nosa na tej podstawie jest w porządku. Zdaniem wielu lekarzy nie jest.

Maseczki - co podpowiadają lekarze?

Nie jest prawdą to, maseczka (w każdym razie ta najpopularniejsza w postaci kawałka szmatki z gumkami) nie chroni przed niszym (minister Łukasz Szumowski w wywiadzie dla RMF FM) ani to, że należy ją nosić zawsze i wszędzie (co sugerował później ten sam minister). Popularna maseczka zatrzymuje większe kropelki śliny, które wydostają się z ust podczas mówienia czy podczas kaszlu. W niewielkim (choć zawsze w jakimś) stopniu chroni jej użytkownika, ale w dużym stopniu chroni innych. To działa na zasadzie „ja chronię ciebie, ty chronisz mnie”.

Nieco inaczej działają maseczki profesjonalne np. różne wersje maseczek FFP2: wersje bez zaworka zapewniają ochronę użytkownika na poziomie 95 proc. i ochronę innych na poziomie 98 proc. – są skuteczne „w obie strony” ale trudno się w nich oddycha; maseczka FFP2 z zaworkiem chroni użytkownika na poziomie 95 proc (wersja FFP3 z zaworkiem ma skuteczność 99 proc.), ale w znikomym stopniu chronią innych, gdyż nie filtrują wydychanego powietrza. Używanie każdej z wymienionych wersji maseczek profesjonalnych ma sens (zwłaszcza w przypadku osób z grupy ryzyka) i nie można powiedzieć, że jest to zachowanie egoistyczne: jeśli ja się nie zarażę, to potem nie zarażę ciebie.

Foto: Maciej Brzeziński / Auto Świat

Maseczka klasy FFP22 z zaworkiem: chroni w bardzo wysokim stopniu swojego użytkownika, ale nie chroni innych - nie filtruje wydychanego powietrza. Sprzęt dla zawodowców, ale też dla osób z grupy ryzyka

Maseczki – jak używać? Jak się chronić przed zakażeniem?

Zarywaj usta i nos w tłumie i w środkach komunikacji publicznej
Nie zakrywaj ust i nosa na otwartej przestrzeni, gdy nie masz bezpośredniego kontaktu z innymi – nadużywanie maseczki może być szkodliwe dla zdrowia
Jeśli nie chcesz być chory, maseczkę z materiału pierz codziennie – maseczka „zbiera” bakterie i grzyby
Maseczki profesjonalnej po użyciu przez wskazaną przez producenta licznie godzin nie wyrzucaj – da się ją wysterylizować. Przepis: piekarnik, 70 stopni Celsjusza, 30 minut
Maseczek profesjonalnych nie dezynfekuj roztworem spirytusu ani środkami na bazie chloru – środki te osłabiają właściwości filtracyjne materiału
Jeśli źle się czujesz w maseczce, używaj przyłbicy, może to być nawet przyłbica dla majsterkowiczów
Nie zbliżaj się do obcych bardziej niż jest to konieczne

Obowiązek używania maseczek – lista wyłączeń

Na koniec lista wyjątków, jakie przewidują aktualne przepisy „epidemiczne” w kwestii obowiązku zakrywania ust i nosa (na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 czerwca 2020):

Obowiązku określonego w ust. 1 i 2 (zakrywanie ust i nosa – red.) nie stosuje się w przypadku:

pojazdu samochodowego, w którym przebywają lub poruszają się: jedna osoba albo jedna osoba z co najmniej jednym dzieckiem, o którym mowa w pkt 2, albo osoby zamieszkujące lub gospodarujące wspólnie;

dziecka do ukończenia 4. roku życia;

osoby, która nie może zakrywać ust lub nosa z powodu stanu zdrowia, całościowych zaburzeń rozwoju, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym, znacznym albo głębokim, lub osoby mającej trudności w samodzielnym zakryciu lub odkryciu ust lub nosa; okazanie orzeczenia lub zaświadczenia w tym zakresie nie jest wymagane;

osoby wykonującej czynności zawodowe, służbowe lub zarobkowe w budynkach, zakładach, obiektach, placówkach i targowiskach (straganach), o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. c i d, z wyjątkiem osoby wykonującej bezpośrednią obsługę interesantów lub klientów w czasie jej wykonywania;

kierującego środkiem publicznego transportu zbiorowego w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 14 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym lub pojazdem samochodowym wykonującym zarobkowy przewóz osób, jeżeli operator publicznego transportu zbiorowego albo organizator tego transportu w rozumieniu odpowiednio art. 4 ust. 1 pkt 8 i 9 tej ustawy albo przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie zarobkowego przewozu osób zapewniają oddzielenie kierującego od przewożonych osób w sposób uniemożliwiający styczność w rozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

kierującego statkiem, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli urządzenie sterowe znajduje się w osobnym pomieszczeniu albo armator statku zapewni oddzielenie kierującego od przewożonych osób w sposób uniemożliwiający styczność w rozumieniu art. 2 pkt 25 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi;

kierowców wykonujących przewozy drogowe w załodze;

sprawującego kult religijny podczas jego sprawowania;

żołnierza Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i wojsk sojuszniczych, a także funkcjonariusza Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego, wykonujących zadania służbowe, stosujących środki ochrony osobistej odpowiednie do rodzaju wykonywanych czynności;

osoby, której miejscem stałego lub czasowego pobytu są budynki użyteczności publicznej przeznaczone na potrzeby wychowania, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, chyba że zarządzający takim budynkiem postanowi inaczej;

sędziego, trenera oraz osoby uprawiającej sport;

osoby przebywającej na terenie lasu;

jazdy konnej;

personelu lotniczego przebywającego w kabinie pilota.