Zmiany w prawie 2010: pakiet samochodowy

Po wyroku ETS Ministerstwo Finansów wydało interpretację przepisów, zgodnie z którą przedsiębiorcy znów mieli możliwość pełnego odliczania VAT-u od pojazdów z homologacją ciężarową, czyli od tzw. aut z kartką. Jednak po kilku miesiącach pojawiły się propozycje, aby na najbliższe trzy lata w ogóle zablokować pełne odliczenie podatku od zakupu auta z kratką oraz paliwa do takiego samochodu. MF zaproponowało wprowadzenie możliwości odliczenia 60% podatku VAT - nie więcej niż 6000 zł od zakupu każdego samochodu o masie całkowitej do 3,5 tony.

W zakresie odliczania VAT-u od zakupionego paliwa, MF chciało przywrócić stan sprzed grudnia 2008 r., czyli zniesienie możliwości odliczania VAT-u od zakupionego paliwa dla wszystkich samochodów do 3,5 t w latach 2010-2012. Prawo do pełnego odliczenia naliczonego podatku VAT miało przysługiwać tylko w przypadku niektórych samochodów, które - co do zasady - przeznaczone są do działalności gospodarczej i służą do przewozu ładunków, pojazdów specjalnego przeznaczenia i pojazdów, które konstrukcyjnie przeznaczone są do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą. Okres zawieszenia prawa do odliczenia rozpocząłby się 1 stycznia 2010 r.

Po ogłoszeniu tej propozycji rynek sprzedaży aut z kratką "oszalał", sprzedawcy zachęcali klientów specjalnymi ofertami, żeby spieszyli się z zakupem, jeśli ktoś chce odliczyć VAT przed zmianą przepisów. Z pewnością w jakimś stopniu informacja o tych projektach przyczyniła się do wzrostu sprzedaży samochodów w Polsce, co w dobie kryzysu mogło mieć pozytywne znaczenie na tle statystyk sprzedaży aut w innych państwach.

- Niektóre firmy zdecydowały się pospieszyć z leasingiem aut przed końcem roku, ze względu na planowane zmiany przepisów. Mam nadzieję, że projekty dalszych zmian zostaną wstrzymane. Utrzymanie obecnych zasad odliczania podatku VAT pozwoliłoby firmom na długofalowe planowanie dużo korzystniejszych zakupów flotowych. Prawdziwą rewolucją jednak, jeśli chodzi o rozwój leasingu w Polsce, byłyby zmiany podatkowe w zakresie pełnej odliczalności VAT-u od samochodów osobowych. Są to pojazdy najczęściej leasingowane, a korzyści wynikające z takiego rozwiązania z pewnością wpłynęłyby na dalszy wzrost zainteresowania usługami firm CFM - komentuje Artur Sulewski, dyrektor handlowy LeasePlan Fleet Management.

Projekty do kosza

Zmiana ta nie spotkała się jednak z aprobatą zarówno środowiska politycznego i gospodarczego, w tym również użytkowników flot samochodowych i branży CFM, gdyż propozycja Ministerstwa Finansów była po prostu niekorzystna. Skutkiem tych zmian byłoby wprowadzenie takich samych ograniczeń w odliczaniu VAT-u od paliwa do samochodów z tzw. kratką, jakie obowiązują w stosunku do samochodów osobowych, czyli praktycznie całkowity brak możliwości odliczenia VAT-u od auta służbowego. Rada Ministrów wyraziła negatywną opinię i nie zgodziła się na wprowadzenie trzyletniego wyłączenia prawa do odliczenia VAT-u naliczonego od zakupu paliwa do napędu tzw. samochodów z kratką.

- Wymienione wyżej ograniczenia miały obowiązywać od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2012 r. Jednak powyższe zmiany w odliczaniu podatku VAT nie wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2010 r., jak wcześniej zapowiadało Ministerstwo Finansów. W czasie prac nad nowelizacją ustawy o podatku od towarów i usług wyłączono zagadnienia dotyczące odliczania VAT-u od zakupu paliwa do samochodów. Oznacza to, że przedsiębiorcy nadal mają prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego przy zakupie pojazdów samochodowych z tzw. kratką oraz paliwa do takich samochodów - mówi Anna Ochędzan, konsultant podatkowy LeasePlan Fleet Management.

Nowy pakiet MF z zakazem odliczeń

Jak się dowiedzieliśmy (stan wiedzy na 15 grudnia 2009 r.), obecnie Ministerstwo Finansów przygotowuje tzw. pakiet samochodowy, czyli pakiet przepisów podatkowych dotyczących użytkowania samochodów służbowych, który uwzględnia m.in. ograniczenie możliwości odliczenia VAT-u od zakupionego paliwa do samochodu z kratką, łącznie z ograniczeniem możliwości odpisywania VAT-u, który jest zawarty w cenie samochodu z kratką. W pakiecie tym znajdą się także przepisy doprecyzowujące opodatkowanie korzystania z samochodów służbowych używanych do celów prywatnych. Propozycja dotycząca odliczeń VAT-u od samochodów, jeśli przejdzie proces uzgodnień resortowych i legislacyjny, weszłaby w życie w połowie roku 2010.

- W zależności od szybkości procesu legislacyjnego, przepisy dotyczące rozwiązań na gruncie VAT-u mogłyby wejść od połowy przyszłego roku. Te dotyczące podatku dochodowego, w związku z tym, że ustawa nie może być wprowadzona w trakcie roku podatkowego, mogłyby zacząć obowiązywać od 2011 r. - tłumaczy Magdalena Kobos, rzecznik prasowy Ministerstwa Finansów.

Resort finansów nie chce zdradzać szczegółów nowego pakietu, twierdząc, że jest na razie w fazie wstępnych opracowań i nie ma jeszcze charakteru projektu legislacyjnego.

Z kolei polskie sądy zgadzają się z tym, że polskie prawo jest niespójne z unijnymi dyrektywami w kwestii ograniczeń odliczania VAT-u od zakupu samochodu służbowego oraz zakupu paliw. Wynika z tego, że prawo do odliczenia podatku VAT za paliwo powinno przysługiwać w odniesieniu do wszystkich samochodów wykorzystywanych w opodatkowanej działalności gospodarczej, w tym także do samochodów osobowych (a nie tylko pojazdów, które do 30 kwietnia 2004 r. były uważane za samochody ciężarowe). Czy w związku z tym MF, znając wyroki sądowe, zarówno ETS, jak i polskich sądów, zignoruje to i przygotuje kolejnego "gniota legislacyjnego", czy też może wreszcie doczekamy się spójnych i jasnych przepisów zgodnych jednocześnie z dyrektywami unijnymi?

Komentarz eksperta: Krzysztof Komorniczak, doradca podatkowy, członek zarządu ECDDP Sp. z o.o.

Sama dyrektywa regulująca kwestie związane z podatkiem VAT na obszarze całej UE nie rozróżnia prawa do odliczenia podatku naliczonego w zależności od tego, jakiego pojazdu samochodowego nabycie/leasing/paliwo dotyczy. Najważniejsze jest, aby pojazd był wykorzystywany do wykonywania opodatkowanych czynności przedsiębiorcy. Państwo polskie, wstępując w 2004 r. do UE, do ww. regulacji winno się było dostosować. Wprawdzie jako członek wstępujący, na dzień wejścia do UE [czyli na dzień 1 maja 2004 r.], Polska miała prawo utrzymać wszelkie obowiązujące do tego czasu wyłączenia przewidziane w prawie krajowym. Pozwalał jej na to art. 17 ust. 6 obowiązującej wówczas VI dyrektywy (zgodnie z którym państwo członkowskie może utrzymać wszelkie wyłączenia przewidziane w prawie krajowym w momencie wejścia w życie tej dyrektywy). Powyższego jednakże nie dokonaliśmy. Przed datą wejścia Polski do UE (do 30.04.2004 r.) obowiązywały przepisy ustawy o VAT z 8.01.1993 r., zgodnie z którymi obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie można było stosować do nabywanych przez podatnika samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg (art. 25 ust. 1 pkt 2). Ponadto, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie można było stosować do nabywanych paliw silnikowych benzynowych, oleju napędowego oraz gazu - wykorzystywanych do napędu ww. pojazdów (art. 25 ust. 1 pkt 3a). W dniu 1.05.2004 r. wprowadzono nowe zasady odliczania podatku naliczonego związanego z zakupem samochodów. Nowo wprowadzone ograniczenia w odliczaniu podatku naliczonego (przy zakupie, najmie, dzierżawie i leasingu) wynosiły odpowiednio 50% wartości samochodu, lecz nie więcej niż 5000 zł. Z kolei, jeśli chodzi o rodzaj samochodów, do których stosowane były ww. ograniczenia, to dotyczyły one samochodów osobowych oraz pojazdów samochodowych, które nie przekraczały tzw. wzoru Lisaka (w praktyce były to pojazdy, które miały ładowność do 697 kg). Zakazano również odliczania podatku naliczonego od paliwa nabywanego do ww. pojazdów.

Biorąc pod uwagę powyższe, należy uznać, iż możliwości dotyczące odliczenia podatku VAT odnośnie nabycia i użytkowania samochodów osobowych przed dniem 30.04.2004 r. były szersze niż po 1.05.2004 r. Opierając się na treści wyroku Europejskiego Trybunał Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie Magoora (C-414/07), należy stwierdzić, iż wszelkie ograniczenia dotyczące odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia oraz użytkowania samochodów (jak również paliwa do nich wykorzystywanego) są w Polsce sprzeczne z prawem wspólnotowym. Trzeba bowiem mieć na uwadze, na co wskazał również ETS, iż elementem konstrukcyjnym podatku VAT jest zasada neutralności, zgodnie z którą każdy podatnik ma pełne prawo odliczyć podatek naliczony, związany z jego działalnością jako podatnika. Wprawdzie Polska miała prawo w momencie wstąpienia państwa do Wspólnoty utrzymać wszelkie wyłączenia przewidziane w prawie krajowym. Jednakże winna tego dokonać na mocy przytoczonego powyżej art. 17 dyrektywy lub instytucji, jaką jest tzw. środek specjalny. Polska z ww. regulacji nie skorzystała.

W opinii ECDDP, powołując się na wyrok w sprawie Magoora (C 414/07), dla prawa do odliczenia bez znaczenia pozostaje rodzaj samochodu, jak również moment nabycia danego samochodu. Organy podatkowe nie mają również prawa wymagania od podatnika posiadania jakiejkolwiek homologacji dotyczącej określenia rodzaju pojazdu czy innych dokumentów wskazujących na to, czy samochód powinien być uznawany za osobowy czy też ciężarowy. Tym samym, w opinii ECDDP, podatnicy posiadają prawo do pełnego odliczenia podatku VAT z tytułu nabycia, leasingu, jak również nabycia paliwa do służbowych samochodów, bez względu na rodzaj oraz kategorię pojazdu. W dniu 3 kwietnia 2009 r. WSA w Krakowie wydał wyrok (sygn. I SA/Kr 603/03), w którym stwierdził, iż prawo do odliczenia podatku VAT za paliwo przysługuje w odniesieniu do wszystkich samochodów wykorzystywanych w opodatkowanej działalności gospodarczej, w tym także do samochodów osobowych (a nie tylko pojazdów, które do 30 kwietnia 2004 r. były uważane za samochody ciężarowe). Jednakże wyrok ten jest jeszcze nieprawomocny.