Badanie Santander Consumer Banku pokazało, że średnio co dziesiąty kierowca w Polsce raz na pół roku otrzymuje mandat. Zwykle za przekroczenie prędkości (53 proc.), ale 16 proc. zmotoryzowanych zostało ukaranych za nieprawidłowy manewr, 9 proc. za nieustąpienie pierwszeństwa, a 8 proc. za złe parkowanie. Trzy czwarte mandatów za przekroczenie prędkości otrzymują kobiety. Z badania Santander Consumer Banku wynika też, że najwięcej mandatów (głównie za przekroczenie prędkości) płacą młodzi kierowcy - do 25 roku życia. Co piąty z nich przyznaje, się również do tego, że koszty mandatów są odczuwalne dla ich kieszeni. Do zatrzymania na drodze może jednak dojść nie tylko z powodu wykroczenia, ale również w celu przeprowadzenia rutynowej kontroli, np. trzeźwości kierowcy. Warto wiedzieć, jak się w takiej sytuacji zachować – czego się wystrzegać oraz czego wymagać od funkcjonariuszy.
Zatrzymania do kontroli może dokonać nie tylko umundurowany policjant, ale również funkcjonariusz w cywilu. Wtedy jednak może to zrobić jedynie w terenie zabudowanym, używając tzw. lizaka lub latarki. Funkcjonariusz w mundurze może natomiast przeprowadzić kontrolę w każdej sytuacji i w każdym miejscu. Może być pieszo, w radiowozie, a nawet - choć to bardzo rzadkie - w śmigłowcu. Sygnał do zatrzymania musi być wydany tak, by można było go zauważyć lub usłyszeć.
Samochód lub motocykl zatrzymanego powinien stanąć w miejscu nieutrudniającym ruchu. W wyjątkowej sytuacji może to być miejsce niedozwolone znakami lub przepisami, o ile jest bezpieczne. Wyjątkiem jest zatrzymanie w wyniku pościgu, złego stanu technicznego pojazdu lub zachowania kierującego, które wskazuje na potencjalne zagrożenie dla innych.
Jak się zachować podczas kontroli?
- Po otrzymaniu od funkcjonariusza sygnału do kontroli, pierwsze co należy zrobić to wybrać bezpieczne miejsce do zatrzymania.
- Jeśli polecenie wydane jest z radiowozu w czasie jazdy, policjant może kazać kierowcy podążać za radiowozem i wskazać punkt do zatrzymania.
- Kierowca pod żadnym pozorem nie powinien wysiadać z samochodu, o ile nie poprosi o to policjant. Najlepiej otworzyć okno i czekać na przyjście funkcjonariusza.
Jeśli zatrzymanie nie jest wynikiem pościgu, a rutynowej kontroli, to obydwie strony powinny trzymać się określonej formuły:
- Policjant powinien przedstawić się, podać stopień służbowy, imię i nazwisko, a następnie powód zatrzymania. Nie jest dopuszczalne, aby funkcjonariusz zaczynał kontrolę od pytania, czy kierowca zna powód zatrzymania
- Obowiązkowo, legitymację służbową musi okazać policjant nieumundurowany. Z kolei funkcjonariusz w mundurze powinien to zrobić tylko na żądanie kontrolowanego kierowcy
- W dalszej części standardowej, rutynowej kontroli policjant powinien poprosić o dokumenty, które kierowca zobowiązany jest mieć ze sobą - prawo jazdy, dowód rejestracyjny oraz potwierdzenie opłacenia polisy OC
Kontrola trzeźwości
W wyjątkowych okolicznościach policjant może poprosić o wejście do radiowozu. Jednym z powodów jest odtworzenie nagranego wykroczenia, ale może to być również konieczność przeprowadzenia badania trzeźwości. Od połowy 2017 r. kierowca ma obowiązek poddać się kontroli trzeźwości. Wynik od 0,2 do 0,5 promila alkoholu we krwi jest wykroczeniem. Oznacza, że kierujący może trafić do aresztu nawet na 30 dni, otrzymać grzywnę w wysokości nawet do 5 tys. zł lub stracić prawo jazdy nawet na 3 lata. Wyniki powyżej 0,5 promila to już przestępstwo, które podlega karze ograniczenia lub pozbawienia wolności do 3 lat oraz zakazu prowadzenia pojazdów przez co najmniej 3 lata.
Prawa kierowcy
Podczas kontroli drogowej, kierowcy również przysługują prawa, np.
-
Może złożyć zażalenie na sposób przeprowadzenia czynności służbowych przez funkcjonariuszy
-
Może zakwestionować zasadność lub wysokość mandatu. Wtedy procedura polega na odmowie przyjęcia mandatu, a sprawa jest automatycznie kierowana do sądu
-
Może zażądać powtórzenie badania na obecność alkoholu lub narkotyków w przypadku, kiedy urządzenie pomiarowe wykaże ich obecność we krwi
-
Może wymagać pokazania nagrania z wideorejestratora lub zapoznania się z wynikiem pomiaru
-
Może zażądać kopię świadectwa legalizacyjnego urządzenia pomiarowe, na podstawie których został zatrzymany
Kto może zatrzymywać kierowców?
Uprawnienia do kontrolowania kierowców ma nie tylko policja, ale również: Inspekcja Transportu Drogowego, Żandarmeria Wojskowa, Straż Graniczna, Służba Celna, Straż Miejska lub Straż Gminna, Straż Leśna, Straż Parku, a nawet osoby działające w imieniu zarządcy drogi.
Choć uprawnionych służb jest wiele, to nie wszyscy mają jednakowe możliwości i zakres uprawnień.
Straż Graniczna
W czasie kontroli prowadzonej przez funkcjonariusza Straży Granicznej można spodziewać się sprawdzenia dokumentów, przejrzenia zawartości bagażnika samochodu i innych schowków oraz kontroli paliwa - w celu ustalenia, czy w baku nie jest używany olej opałowy. Strażnicy mogą też m.in. sprawdzić stan trzeźwości kierowcy oraz zmierzyć prędkość.
Służba Celna
Podobne uprawnienia jak Straż Graniczna, mają także celnicy. Oni także mogą zmierzyć prędkość przy użyciu radaru, a także zbadać stan trzeźwości.
Straż miejska/gminna
Uprawnienia strażników miejskich ograniczają się tylko do łamania przez kierowcę znaku zakazu ruchu.
Żandarmeria Wojskowa
Żandarmeria wojskowa ma prawo do zatrzymania samochodu, ale nie mają oni uprawnień do przeprowadzenia kontroli. Często w takich sytuacjach spotykane są patrole mieszane, w których obecny jest policjant.
Straż Leśna i Parkowa
Zatrzymania samochodu przez strażników leśnych i parkowych możemy spodziewać się na terenach, które kontrolują (lasy, parki). Za złamanie przepisów w tym miejscu mogą ukarać mandatem.
Policja
Największe uprawnienia mają umundurowani policjanci. Mogą prowadzić kontrolę bez względu na porę dnia i miejsce – zarówno w terenie zabudowanym oraz niezabudowanym. Przy tym wylegitymowania może żądać również patrol pieszy, a nie tylko ten w radiowozie. Natomiast zatrzymanie nie musi odbywać się przy użyciu lizaka.
Policjanci nieumundurowani mogą dokonywać zatrzymania wyłącznie w terenie zabudowanym i muszą używać do tego lizaka, a przy słabej widoczności lub w nocy - czerwonej latarki.
Przebierańcy czy patrol?
Z przepisów wynika, że po zmierzchu, w lesie lub na polu kontroli nie powinniśmy się spodziewać. Jeśli jednak trafimy na zatrzymujący nas patrol, mamy prawo nie zatrzymać się, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że trafiliśmy na oszustów podszywających się pod policjantów.
Kontynuując jazdę, trzeba niezwłocznie powiadomić telefonicznie policję o zaistniałej sytuacji. Najpewniej zostaniemy poproszeni o udanie się na najbliższy komisariat. W przeciwnym razie, jeśli okaże się, że byli to prawdziwi policjanci, a kierowca nie zawiadomił o tym odpowiednich służb, zajście zostanie potraktowane, jako ucieczka. A za ucieczkę, która obecnie jest przestępstwem, grozi kara pozbawienia wolności nawet do 5 lat.
Nota metodologiczna:
*Badanie „Polak w drodze 2.0 – wydatki kierowców” zostało zrealizowane na zlecenie Santander Consumer Banku z siedzibą we Wrocławiu, ul. Strzegomska 42c, oferującego Visa TurboKARTA. W ankiecie telefonicznej, przeprowadzonej przez Instytut IBRIS w dniach 23-24 września 2016 r. wzięło udział 628 aktywnych kierowców z całej Polski.
