Sytuacja na granicy i wiele prób jej nielegalnego przekroczenia skutkują wzmożonymi kontrolami drogowymi, szczególnie we wschodniej części naszego kraju. Oprócz policjantów na drogach można spotkać także Straż Graniczną i Żandarmerie Wojskową, które do niedawna nie interesowały się cywilami. Tu warto wyjaśnić, jakie uprawnienia do kontroli kierowców i organizacji ruchu mają te służby, zwłaszcza, że w ubiegłym roku je rozszerzono. Zgodnie z zarządzeniem premiera Morawieckiego żołnierze Żandarmerii Wojskowej mogą pomagać policji w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Co to oznacza dla nas, kierowców?
Czy żandarmeria może kontrolować kierowców?
Co do zasady, żołnierze Żandarmerii Wojskowej nie zajmują się kontrolowaniem cywilów. Mogą jednak to robić w patrolach mieszanych – pomagając funkcjonariuszom policji. Takie uprawnienia żandarmi zyskali 28 października 2020 r. na mocy rozporządzenia ogłoszonego przez premiera Mateusza Morawieckiego.
Oznacza to, że patrol mieszany ma takie same uprawnienia jak dwóch policjantów, a to oznacza, że może legitymować uczestników ruchu, wydawać im wiążące polecenia, sprawdzać dokumenty pojazdu i weryfikować ich z danymi zawartymi w bazie CEPiK. Policjant może (w razie uzasadnionego podejrzenia) żądać poddania się badaniom trzeźwości albo zawartości w organizmie narkotyków, odczytywać stan licznika pojazdu, sprawdzać jego sprawności (z kierowaniem włącznie), zatrzymać dokumenty, uniemożliwić dalszą jazdę pijanym albo tym, którzy nie mają uprawnień, mierzyć prędkość, korzystać z różnych urządzeń pomiarowych, wysyłać kierowców na badania kontrolne, zatrzymywać prawo jazdy.
Jakie uprawnienia ma Żandarmeria Wojskowa?
Żandarmeria Wojskowa niewspierana przez policjantów nie ma aż tak szerokich uprawnień. Zgodnie z przepisami kontrole przeprowadzane przez żołnierzy ŻW mogą dotyczyć kierujących pojazdami Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, którzy prowadzą inne pojazdy – a więc żołnierzy służby czynnej kierujących samochodami prywatnymi. Co do zakresu uprawnień żołnierzy ŻW, to jest on taki sam, jak uprawnienia policjantów w odniesieniu do cywilów.
Dalsza część tekstu pod materiałem wideo
Co istotne ŻW może także kierować ruchem i wydawać polecenia innym kierowcom na drodze, ale tylko w sytuacji, kiedy pilotuje pojazdy wojskowe należące do Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organów porządkowych.
Jednak z przepisów także jasno wynika, że cywile nie mogą lekceważyć "lizaka" żandarma wojskowego. Ignorując znak trzymany przez żołnierza, ryzykujemy tak samo, jak ignorując polecenia policjanta. A zatem zatrzymujemy się i stosujemy do poleceń kierującego ruchem. Na prośbę o dokumenty możemy je okazać, ale możemy też poprosić, by po nasze "papiery" pofatygował się policjant. Odmowa cywila wylegitymowania się przed żołnierzem nie stanowi wykroczenia.
Jakie uprawnienia ma Straż Graniczna?
Funkcjonariusze Straży Granicznej mają już znacznie szersze uprawnienia względem kierowców niż Żandarmeria Wojskowa. Uprawnienia w przypadku kontroli są niemal tak szerokie, jak w przypadku policjantów. Strażnicy mogą m.in. zatrzymać i legitymować kierowcę, a także pasażerów. Mogą też przeszukać wnętrze auta i ukarać za umożliwienie prowadzenia maszyny osobie nieposiadającej prawa jazdy, sprawdzać i weryfikować dokumenty samochodu, badać kierowców pod kątem trzeźwości, wydawać wiążące polecenia, a także sprawdzać stan techniczny, wyposażenie, ładunek, a nawet zrywać plomby zabezpieczające przewóz w przypadku przewozu odpadów niebezpiecznych.