Pod względem mechanicznym automatyczna skrzynia biegów jest znacznie bardziej skomplikowana niż silnik. Również jej naprawa wymaga większego doświadczenia niż w przypadku innych podzespołów. Gdy dojdzie do mechanicznego uszkodzenia przekładni, za same części zapłacimy od kilkuset do kilkunastu tysięcy (!) zł, a doliczyć trzeba rachunek za demontaż, diagnostykę i naprawę skrzyni, oprócz tego za filtr i olej.
Na szczęście skrzynie automatyczne są trwałe. Warunek: korzystaj, ale nie psuj! Jazda z automatem jest banalnie łatwa: wybierasz "Drive" i jedziesz, po zatrzymaniu przełączasz na "P", wyciągasz kluczyk i wysiadasz. Tak, ale...
Jak korzystać z automatycznej skrzyni biegów?
— Pozycja parkingowa P: W tym położeniu dźwigni zmiany biegów skrzynia biegów nie przekazuje napędu na koła (podobnie jak w pozycji "N"), jednak zablokowane są koła na osi napędzanej. Odblokowana jest natomiast stacyjka – w tej (i tylko w tej!) pozycji można wyjąć kluczyk.
Ważne: lewarek w pozycję "P" wolno przestawiać tylko na postoju, po całkowitym zatrzymaniu samochodu. Wybranie "P" nawet przy niewielkiej prędkości rzędu 5 km/h spowoduje gwałtowne zatrzymanie samochodu i – co bardzo prawdopodobne – wyłamanie mechanizmu blokady kół.
Co ciekawe, nawet w samochodach z elektronicznym sterowaniem automatyczną skrzynią biegów, w których lewarek jest tylko rodzajem elektronicznego joysticka i z elektronicznym zabezpieczeniem przed wybraniem niewłaściwego trybu jazdy, przy niewielkiej prędkości może się udać wbicie "P" i poważne uszkodzenie skrzyni.
Rada: po całkowitym zatrzymaniu samochodu najpierw przełączmy lewarek na "Neutral", potem zaciągnijmy hamulec ręczny, a dopiero potem włączmy "P". W ten sposób unikniemy jakichkolwiek przeciążeń i niepożądanych naprężeń działających na skrzynię.
Przeczytaj też:
— Przełożenie neutralne N: Pozycja przejściowa pomiędzy przełożeniami "R" a "D". Skrzynia nie przekazuje napędu na koła, samochód można np. przetoczyć.
Uwaga: jakkolwiek wrzucenie na luz podczas jazdy nie psuje skrzyni od razu (nic się nie połamie), to jednak nie należy tego robić z uwagi na przegrzewanie się oleju i niepotrzebne przyspieszone zużycie przekładni.
Choć wydaje się, że po przestawieniu lewarka na "N" samochód można holować, to nie należy tego robić – ewentualnie na krótkim dystansie (kilkaset metrów) z minimalną prędkością (10-20 km/h).
Generalna zasada: zepsute samochody z automatem przewozi się, a nie holuje.
— Bieg wsteczny czyli R: Włączamy go po zatrzymaniu auta. Zwłaszcza w starszych samochodach przed naciśnięciem gazu i ruszeniem warto odczekać chwilę, by uniknąć szarpnięcia.
Bieg wsteczny w niektórych skrzyniach załącza się z wyraźnym opóźnieniem rosnącym w miarę zużycia i w miarę obniżania się temperatury oleju (np. po dłuższym postoju na mrozie). W pozycji "R" możesz wyłączyć silnik, ale nie wyjmiesz kluczyka.
— Przełożenie do jazdy do przodu D: Drive – program do jazdy na wszystkich biegach, włączany po zatrzymaniu samochodu lub podczas jazdy z innego trybu służącego do jazdy (np. "2", "3").
Po wybraniu "D" i zwolnieniu hamulca samochód rusza, dodanie gazu powoduje przyspieszanie, a naciśnięcie hamulca – zwalnianie. Biegi są zmieniane przez system automatycznie i – jeśli skrzynia jest sprawna – bez szarpnięć.
Uwaga: podczas krótkotrwałego postoju na światłach nie należy przełączać lewarka w tryb "N" lub "P" – powoduje to zbędne zużywanie się sprzęgieł odpowiedzialnych za zmianę trybu jazdy. Naciskamy hamulec i trzymamy wciśnięty aż do chwili, gdy można kontynuować jazdę.
Inne pozycje lewarka zmiany biegów.
3 — skrzynia biegów używa tylko trzech pierwszych biegów – do okazjonalnego wykorzystania przy większym obciążeniu samochodu np. w terenie górzystym;
2 — skrzynia biegów używa tylko dwóch pierwszych biegów – do wykorzystania np. przy dużym obciążeniu samochodu;
1 — skrzynia biegów zablokowana jest na pierwszym biegu – to tryb służący np. do wyjazdu z błota albo wjazdu pod ostrą górkę z przyczepą.
Programy specjalnych trybów pracy przekładni automatycznej
S, W, E i inne — programy specjalne, np. zimowy (W jak "Winter"), sportowy (S) lub standardowy (również S), ekonomiczny (E) itp. Nazwy i funkcje programów różne w zależności od marki i modelu. Zmieniają styl pracy przekładni (np. skrzynia rusza z drugiego biegu) albo wymuszają jazdę na niższych lub wyższych obrotach.
Zautomatyzowana skrzynia biegów — czyli gorszy sort automatów
Nie każdy samochód, który sam zmienia biegi i nie ma pedału sprzęgła, jest wyposażony w automatyczną skrzynię biegów. Zwłaszcza w mniejszych i tańszych samochodach zamiast automatów montowane są skrzynie ręczne z dołączonym robotem, który zmienia biegi za nas.
To nie jest skrzynia automatyczna! Taki pojazd ma tradycyjne suche sprzęgło, którym jednak operuje maszyna, a nie człowiek. Skrzynie zautomatyzowane pracują gorzej niż automatyczne – wolniej, z wyczuwalnymi szarpnięciami.
Ponieważ taka przekładnia ma suche sprzęgło, można je łatwo zepsuć, nie wiedząc nawet kiedy: wystarczy bardzo, bardzo wolno jechać pod górę (np. podczas wyjazdu z podziemnego garażu) – robot, by zachować płynność jazdy, wymusi jazdę na "półsprzęgle" i szybko je spali.
Blokada automatycznej skrzyni biegów
O ile starsze samochody wyposażone w automaty mają lewarki mechanicznie sterujące elektrozaworami i wybierające tryby pracy skrzyni, to nowsze mają często w pełni elektroniczne joysticki.
Teoretycznie takie sterowanie powinno zapobiegać np. pomyłkowemu wybraniu "P" podczas jazdy, jednak lepiej tego nie sprawdzać! Zwłaszcza podczas powolnego toczenia się zabezpieczenie może nie zadziałać! Także i w nowoczesnych autach obowiązuje zasada: "P" i "R" wybieramy tylko po całkowitym zatrzymaniu samochodu.
