Przekaźniki

Często od przycisku do odbiornika dzieli je kilka metrów i jeśli trzeba byłoby między nimi prowadzić grube kable, to wiązki przewodów samochodowych byłyby sporych rozmiarów. Problem sterowania urządzeniami elektrycznymi na odległość rozwiązano w samochodzie poprzez zastosowanie przekaźników. Przekaźnik to niewielkie pudełeczko, w którym znajduje się element łączeniowy i jego sterowanie. W tradycyjnych, elektromechanicznych przekaźnikach elementem sterującym jest cewka z rdzeniem, natomiast rolę łącznika pełni para styków (styk ruchomy z nieruchomym) mocowana do zwory. Przepływ przez cewkę niewielkiego prądu powoduje przyciągnięcie do rdzenia zwory i zmianę położenia styków. Kłopoty...Przekaźniki pomimo swoich niekwestionowanych zalet w praktyce mogą sprawiać nieco kłopotu. Jeśli przy uruchamianiu jakiegoś elektrycznego urządzenia (np. światła głównego, sygnału dźwiękowego, tylniej szyby) odbiornik nie zadziała, to najpierw zaglądamy do bezpieczników. Tuż obok, najczęściej na wspólnym panelu, umieszczone są przekaźniki. Jeśli odpowiedni bezpiecznik jest dobry, a urządzenie zasilane jest przez przekaźnik, to najłatwiej byłoby, kontynuując naprawę, po odszukaniu właściwego przekaźnika zastąpić go drugim, takim samym, tyle że sprawnym. Z pewnością jednak mało kto dysponuje kompletem zapasowych przekaźników. Nasuwa się zatem myśl, żeby spróbować wykorzystać inny, taki jaki mamy pod ręką. Radzimy jednak postępować z rozwagą. Nawet jeśli wyprowadzenia (nóżki) znalezionego przekaźnika są rozmieszczone identycznie, to nie musi to być ten sam typ przekaźnika. Oto przykład. Często spotykamy w instalacjach samochodowych przekaźnik zwierno-rozwierny. Jest on tak skonstruowany, że gdy jedne jego styki otwierają się, to drugie zamykają się. W ten sposób działa na przykład przekaźnik Boscha o oznaczeniu 0332 209 151, Helli 4RD 003 520-131 czy Cartiera 03701. Identyczne wyprowadzenia, jak wspomniane, mają też przekaźniki tych samych firm o oznaczeniach odpowiednio: 0332 209 152, 4RD 003 520 257 i 03512. Różnią się one od tych pierwszych pozornie tylko drobiazgiem, a mianowicie dodatkową diodą połączoną z cewką (rysunek poniżej). Takie przekaźniki mogą być jednak stosowane tylko w tych instalacjach, w których do końcówki przekaźnika oznaczonego symbolem 86 (u Cartiera "1+") doprowadzone jest zawsze napięcie z plusa akumulatora. Jeśli taki przekaźnik zamontujemy zatem do innej instalacji (przykładowo w Ładzie Samarze), to czeka nas niemiła niespodzianka, a mianowicie przepływ bardzo dużego prądu w obwodzie sterowania. Skutki takiego stanu (zwarcia) mogą być bardzo przykre. Dlatego spróbujmy sprawdzić stary przekaźnik inną metodą. Niezbędny będzie nam próbnik (lampka kontrolna) lub miernik, najlepiej uniwersalny. Po wyjęciu przekaźnika odszukujemy w jego gnieździe miejsca, gdzie tkwiły nóżki doprowadzające napięcie do cewki (spotykane oznaczenia to "85--86" lub "1-2"). Pomocny może tu być często zamieszczany na obudowie przekaźnika schematyczny rysunek. Teraz w odpowiednie miejsca w gnieździe wkładamy końcówki próbnika lub woltomierza. Przy włączaniu urządzenia lampka kontrolna powinna zaświecić się. W przeciwnym wypadku oznaczałoby to, że obwód sterowania przekaźnikiem jest uszkodzony. Główny obwódSprawdzimy jeszcze obwód główny przekaźnika. Jeden koniec próbnika łączymy z masą samochodu, a drugi wkładamy w kolejne otwory gniazda (włącznik w pozycji wyłączonej). Miejsce, przy którym próbnik zaświeci się, jest związane z zasilaniem naszego urządzenia (najczęściej oznaczenie 30 lub 3). Zapamiętajmy to położenie. Bierzemy teraz niewielki kawałek przewodu z odizolowanymi końcówkami. Jeden z jego końców wkładamy w oznaczone już gniazdo, a drugim na krótko dotykamy pozostałych, niesprawdzanych jeszcze wyprowadzeń. W trakcie tej próby powinien zadziałać odbiornik. I tutaj uwaga. Może się tak zdarzyć, że omyłkowo dotkniemy przewodu połączonego z masą, co powoduje zwarcie i mocne iskrzenie. Dlatego próbę połączenia wyprowadzeń wykonujemy zawsze delikatnie i ostrożnie, by nie uszkodzić instalacji. Jeśli w czasie tych prób odbiornik nie zadziała, znaczy to, że sam jest uszkodzony lub nastąpiła przerwa w jego zasilaniu. W sytuacji, gdy odbiornik zostanie uruchomiony i sterowanie przekaźnika także działa, można przypuszczać, że przyczyną usterki są wypalone styki przekaźnika. Opisana procedura dotyczy sprawdzenia standardowego przekaźnika typu "włącz i wyłącz". Istnieje cała gama wielofunkcyjnych, elektronicznych przekaźników, które uruchamiają się w zależności od stanu szeregu innych urządzeń. Realizują one różne funkcje opóźnień i blokad, a ich ewentualna diagnoza i naprawa wymagają użycia specjalistycznych przyrządów.