Jeśli znajdziemy auto w okazyjnej cenie, a nie mamy jeszcze ostatecznej decyzji banku o przyznaniu nam kredytu lub sprzedawca nie dopełnił wszystkich potrzebnych formalności, możemy podpisać przedwstępną umowę sprzedaży pojazdu. Warto zwrócić uwagę na jej zapisy i użyte sformułowania, ponieważ niedotrzymanie umowy może wiele kosztować obie strony. Co więcej, bardzo często rezerwacja samochodu odbywa się w pośpiechu, co mogą wykorzystać sprzedawcy, którzy zazwyczaj są świadomi wszelkich konsekwencji zawarcia umowy przedwstępnej.

Umowa przedwstępna to instytucja prawna obligująca obie strony do zawarcia umowy właściwej w późniejszym terminie. Podpisując ją, nabywca zobowiązuje się do zakupu rzeczy w określonym w umowie terminie, a sprzedawca – do tego, że sprzeda towar po ustalonej wcześniej cenie. Godząc się na taką umowę, obie strony muszą liczyć się z konsekwencjami wiążącymi się z niedotrzymaniem jej warunków. I kupującemu, i sprzedawcy grozi m.in. utrata zadatku lub pokrycie kosztów poniesionych przez drugą stronę.

Z kodeksu cywilnego wynika, że niedotrzymanie umowy przedwstępnej pozwala domagać się odszkodowania w wysokości poniesionych strat, a dotyczy to zarówno sprzedawcy, jak i kupującego. Roszczeń dochodzić należy na drodze sądowej, jednak z wyjątkiem sytuacji, kiedy sprzedawca otrzymał wcześniej zadatek (nie mylmy go z zaliczką!), który traktowany jest jako zabezpieczenie wykonalności warunków umowy. W tym przypadku, jeśli nie dojdzie do podpisania umowy sprzedaży w czasie wyznaczonym w zobowiązaniu przedwstępnym, sprzedający może zatrzymać wpłacony zadatek bez wstępowania na drogę sądową.

Przepisy nie określają procentowo ani kwotowo wysokości przedpłaty, jaką należy wnieść przy podpisaniu umowy przedwstępnej. Można też z niej zrezygnować i np. określić w zamian odszkodowanie należne w razie niewywiązania się z umowy.

Zadatek to nie to samo co zaliczka! Zaliczka i zadatek bywają często – błędnie! – uznawane za synonimy. W rozumieniu prawa są to jednak dwa różne pojęcia, gdyż w przypadku niedotrzymania przez którąkolwiek ze stron (sprzedającego lub kupującego) warunków umowy konsekwencje tego są zasadniczo odmienne. Kodeks cywilny reguluje wyłącznie instytucję zadatku, który jest swego rodzaju formą zabezpieczenia na wypadek zerwania umowy przedwstępnej.

I tak: w przypadku gdy z zakupu auta zrezygnuje kupujący, traci on wpłacony wcześniej zadatek, natomiast w sytuacji gdy rozmyśli się sprzedający, ma on obowiązek wypłaty dwukrotnej wartości pobranej sumy. Obu stronom nie przysługują już wtedy żadne inne formy odszkodowania. Inaczej jest z zaliczką – podlega ona zwrotowi bez względu na to, kto zrezygnował z transakcji, ale zarówno sprzedający, jak i kupujący mają prawo dochodzić poniesionych przez siebie kosztów.

strona 2

Co powinna zawierać umowa przedwstępna? Kodeks cywilny, który reguluje odpowiedzialność stron umowy przedwstępnej, nie określa precyzyjnie jej formy. Wspomina jedynie, że jej treść powinna zawierać „istotne postanowienia umowy przyrzeczonej”, czyli w naszym przypadku umowy sprzedaży samochodu. Oznacza to, że musimy zapisać w niej m.in. następujące informacje:

1. typ i marka pojazdu;

2. numer nadwozia i silnika samochodu (jeśli jest podany);

3. numer rejestracyjny;

4. cenę lub sposób jej ustalenia w momencie finalizowania umowy sprzedaży;

5. termin, do jakiego umowa właściwa powinna być zawarta, choć nie jest to obligatoryjne.

W przypadku kiedy nie określimy tej daty, trzeba liczyć się z tym, że jeżeli w ciągu roku nie zostanie wyznaczony termin sfinalizowania transakcji, nie będzie już można żądać zawarcia umowy przyrzeczonej. Ponieważ przepisy nie precyzują sposobu zawarcia umowy przedwstępnej, nie jest konieczna wizyta u notariusza.

Umowa przedwstępnaUstawa Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r.Art. 389. § 1. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.§ 2. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. (...) Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.

Art. 390.§ 1. Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania.(...)§ 3. Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.ZadatekArt. 394.§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować,a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała (...).§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.