AV-PL-ROAD – na drodze do automatyzacji transportu drogowego w Polsce

Jednym z nich jest powołanie w strukturze ITS Centrum Kompetencji Pojazdów Autonomicznych i Połączonych (https://ckpap.its.waw.pl/). Centrum jest ośrodkiem wsparcia merytorycznego dla różnorodnych interesariuszy (administracja centralna i samorządowa, przemysł, usługi, organizacje 3-ciego sektora) w zakresie prowadzenia prac rozwojowych i wdrażania pojazdów autonomicznych w Polsce. Wspomagając prace wdrożeniowe CK PAP będzie gwarantem zachowania zgodności implementacji przepisów z przepisami uchwalonymi na poziomie UE. Kolejnym efektem AV-PL-ROAD jest projekt zmian legislacyjnych zmierzających do ułatwienia i lepszego skoordynowania testów pojazdów zsumaryzowanych i autonomicznych w Polsce.

Innym, niezwykle istotnym dla zrozumienia dynamiki procesu, było przeprowadzenie pierwszych ogólnopolskich badań opinii publicznej dotyczącej poziomu świadomości społecznej odnośnie rozwiązań umożliwiających dopuszczenie pojazdów zautomatyzowanych i autonomicznych (Connected and Automated Vehicles – CAV) do ruchu drogowego w Polsce oraz identyfikacji oczekiwań związanych z efektami wdrażania tych rozwiązań. Badaniem zostały objęte dwie grupy respondentów. Pierwsza ankieta przeprowadzona została na reprezentatywnej grupie populacji polskiej liczącej 1067 osób w wieku od 16 lat wzwyż. Struktura losowo dobranej próby uwzględniała płeć, kategorie wiekowe, klasy wielkości miejsca zamieszkania. Drugą grupę badawczą liczącą 155 respondentów stanowili reprezentanci przedsiębiorstw branży Transport Spedycja Logistyka oraz przedstawiciele firm transportowych. Pytając o opinie odnośnie gotowości konsumentów do korzystania z samochodów niewymagających (czasowo lub na stałe) kontroli ze strony kierowcy mieliśmy na myśli pojazdy od poziomu L3 (tzw. warunkowa automatyzacja jazdy, charakteryzująca się zdolnością obserwowania otoczenia i możliwością samodzielnego podejmowania decyzji przez pojazd, jednakże wymagająca od kierowcy stałego monitorowania jazdy i przejęcia kontroli w przypadku momencie otrzymania sygnału od pojazdu) do poziomu L5 (pełna automatyzacja, czyli brak konieczności uwagi ze strony kierowcy, samodzielna interwencja pojazdu w każdej sytuacji). Ok. 70 % respondentów słyszało o samochodach autonomicznych i badaniach realizowanych za granicą a jako efekt wdrożenia nowych pojazdów wskazało poprawę komfortu życia. Jednak 61,3% osób badanych stwierdziło brak zaufania do niezawodności technologii automatyzujących pojazd. Dodatkowo respondenci wyrazili swoją niechęć do zmiany przyzwyczajeń i nawyków związanych z prowadzeniem pojazdów tradycyjnych, przy czym 69,2% kierowców nie chce zrezygnować z możliwości kierowania a 22,3% się jeszcze waha. Brak zaufania do technologii automatyzujących pojazd wykazują również mieszkańcy innych państw, np. 63% obywateli Niemiec i 71% obywateli Stanów Zjednoczonych. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że prawie 37% Polaków stwierdziło, że ich samochody nie są wyposażony w żadne systemy wspomagające, co może mieć istotny wpływ na kształtowanie opinii respondentów. Brak doświadczeń w tym zakresie i niezbyt nowoczesna flota pojazdów użytkowanych w Polsce może być czynnikiem istotnie opóźniającym automatyzację na polskich drogach.

Fakt, że prawie 80% respondentów nie słyszało o testowaniu pojazdów w Polsce wynika w opinii 46,5% respondentów z małej aktywności mass mediów, które nie przekazują informacji w stopniu pozwalającym zrozumieć działanie tego typu pojazdów. Respondenci wymienili też szereg barier, które według nich uniemożliwiają wdrożenie transportu autonomicznego, jak np. brak regulacji dotyczących odpowiedzialności prawnej za wypadki drogowe z udziałem pojazdów autonomicznych, brak odpowiednich przepisów ruchu drogowego, niedostateczne bezpieczeństwo pojazdów (np. możliwość zhakowania systemów w pojeździe i wykorzystania go w celach przestępczych lub terrorystycznych) jak również wysoka cena takiego pojazdu. Eksperci z branży TSL w zasadzie nie mają jeszcze sprecyzowanego poglądu co do modelu biznesowego dotyczącego automatyzacji transportu, ale mimo braku wystarczającej wiedzy i doświadczenia związanego z pojazdami autonomicznymi uważają, że ich wdrożenie mogłoby obniżyć koszty działalności przedsiębiorstwa, a także lepiej wykorzystać tabor oraz ograniczyć negatywny wpływ deficytu kadrowego na branżę TSL. Jednocześnie ich gotowość inwestycyjna i organizacyjna w zakresie implementacji badanego rozwiązania uzależniona jest od usunięcia barier stanowiących przeszkodę we wdrożeniu technologii CAV w praktyce. W opinii ekspertów rozwiązania wymagają problemy dotyczące odpowiedzialności za szkody powstałe w transporcie realizowanym za pomocą autonomicznych pojazdów, ubezpieczenia, regulacji prawnych w zakresie homologacji pojazdów. Warte analizy są również rekomendacje sformułowane przez ekspertów mające na celu przyspieszenie procesu wdrażania pojazdów zautomatyzowanych i autonomicznych w transporcie drogowym. Wg nich, zakładając, że proces ten będzie przebiegać stopniowo, należałoby stworzyć zachęty natury finansowej, profesjonalne warunki do testowania technologii pojazdów autonomicznych, powołać konsorcja lub organizacje wspierające przedsiębiorstwa we wdrażaniu pojazdów zautomatyzowanych. Niewątpliwie przydatna byłaby strategia dotycząca promocji i edukacji w tym zakresie, z budową np. demonstratorów czy też linii pilotażowych. Istotnym zagadnieniem, na które zwrócili uwagę eksperci, była konieczność planowania kształcenia kadr wyprzedzeniem, tak by w niedalekiej przyszłości dysponować specjalistami, którzy będą przygotowani na zmiany technologiczne na rynku i pomogą je wdrożyć.

Mając świadomość wagi potrzeb kadrowych i wychodząc naprzeciw tym postulatom, w ramach projektu AV-PL-ROAD, na Wydziale Transportu Politechniki Warszawskiej opracowano założenia i uruchomiono dwie specjalności: na I stopniu (tzn. inżynierskim ) – Nowoczesne technologie w transporcie drogowym, a na II stopniu (magisterskim) – Pojazdy autonomiczne i systemy transportu autonomicznego. Absolwenci tych specjalności zdobywają na różnym poziomie wiedzę i umiejętności z zakresu: technologii, modelowania, programowania i eksploatacji pojazdów i systemów autonomicznych oraz podsystemów (np. HMI – Human Machine Interface), samochodów elektrycznych, hybrydowych oraz innych niskoemisyjnych środków transportu, zastosowania nowoczesnych narzędzi w projektowaniu systemów transportu autonomicznego, a także uwarunkowań prawnych i etycznych.

Wato też zauważyć, że formalne zakończenie projektu nie oznacza rzeczywistego zakończenia działań. Będzie w dalszym ciągu realizowana promocja transportu autonomicznego poprzez, m.in. edukację społeczeństwa w zakresie zarówno korzyści jak i ewentualnych zagrożeń, bo to jedyna droga do zwiększenia świadomej akceptacji społecznej.

Projekt, dofinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Programu GOSPOSTRATEG, został doceniony przez branżę. W ramach XI. edycji organizowanego przez Stowarzyszenie ITS POLSKA konkursu „LIDER ITS”, członkowie konsorcjum otrzymali nagrodę za najlepszą pracę naukowo-badawczą w roku 2021.

AV-PL-ROAD nie jest odosobnionym przedsięwzięciem na drodze do automatyzacji polskiego transportu. Aktualnie finalizuje się konkurs NCBR na wykonawcę opracowania bazy scenariuszy umożliwiających wirtualne testowanie systemów automatyzujących jazdę w typowych dla Polski warunkach drogowych. Ponadto, planowane jest uruchomienie Centrum zarządzania ruchem w ramach Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem Drogowym oraz uruchomienie pierwszych urządzeń w infrastrukturze drogowej, które będą komunikowały się bezpośrednio z pojazdami. Jeden z polskich startupów planuje także, jeszcze w tym roku, prezentację prototypu autonomicznego busa.

Kolejne miesiące powinny więc przybliżyć nas do pojawienia się pojazdów autonomicznych na polskich drogach.