Tak naprawdę było to dość szczególne auto o uproszczonej konstrukcji pozwalającej na obniżenie kosztów produkcji. Jego wytwarzanie obrosło wieloma legendami, jak choćby taką, że "można wybrać każdy kolor tego auta pod warunkiem, że będzie czarny".

My postanowiliśmy uczcić tę rocznicę wspomnieniem premiery tego auta na ziemiach polskich. Celowo nie używam terminu Polska, gdyż samochód ten pojawił się u nas kilka lat przed odzyskaniem niepodległości.

Prawdopodobnie pierwszym przedstawicielem sprzedającym Forda T było Biuro Techniczne "Atlanta" A. Loth i M. Pietruszka, Warszawa ul. Jerozolimska 59. Dla dociekliwych podajemy także numer telefonu 20-42 i 88-42. Było to tzw. "Jeneralne Przedstawicielstwo", stąd należy sądzić, że było również pierwszym. Biuro "Atlanta" wydało bardzo interesujący folder reklamowy, prawdopodobnie jako pierwszy opisujący zalety tego samochodu w języku polskim. Powstał on najprawdopodobniej około roku 1913, gdyż opisuje model roku 1912 ze wszystkimi odmianami oferowanymi w Polsce. Szesnastostronicowa książeczka zawiera dość szczegółowy opis samochodu w rozbiciu na poszczególne podzespoły i wyjaśnia, dlaczego Ford T jest lepszy od innych.

Na samym wstępie znajdziemy osiem podstawowych przewag jego konstrukcji (pisownia oryginalna):

  • 1. Przed kupnem samochodu należy zapoznać się z samochodem FORD
  • 2. Samochód FORD jest dobry i tani, dzięki zastosowaniu najnowszych sposobów fabrykacyjnych, dzięki masowej produkcji i olbrzymiemu zbytowi
  • 3. Samochód FORD jest budowany na drogi amerykańskie, które są znacznie gorsze od dróg wschodniej Europy
  • 4. Samochód FORD posiada swoistą, nader prostą konstrukcję i jest racjonalnym rozwiązaniem zadań automobilizmu
  • 5. Samochód FORD jest najlżejszym z pośród istniejących samochodów, a wiadomo jest, że duża waga samochodu jest jego największym wrogiem
  • 6. Samochód FORD przewyższa wszelkie ciężkie samochody co do wytrzymałości, sprężystości resorów, lekkości i cichości biegu, wygody w jeździe, a mimo wszystko jest samochodem lekkim
  • 7. Obecnie jest w użyciu przeszło 100.000 samochodów FORD we wszystkich częściach świata, a kolosalna ilość ta najlepiej potwierdza dobroć naszego samochodu
  • 8. Samochód FORD należy kupić nie dlatego, że jest najtańszym, lecz dlatego, że jest najlepszym samochodem.

W dalszej części folder przytacza kilka ciekawych, a mniej znanych danych, jak fakt, że od października 1910 roku do września roku 1911 Ford zbudował około 40 tysięcy samochodów, a w latach 1911 - 12 wyprodukowano ich już 75 000, zaś model, który jest oferowany teraz, powstał właśnie w ilości 75 000 egzemplarzy, kiedy samochody te sprzedawało na świecie już 4000 przedstawicieli.

W Warszawie można było nabyć Forda T w następujących odmianach:

1. Sportowy, Sportive, Runabout dwuosobowy, szybkość maksymalna 80 wiorst na godzinę w cenie 2375 rubli

2. Commercial Roadster - trzyosobowy, prędkość 75 wiorst na godzinę w cenie 2375 rubli

3. Turystyczny, double - phaeton, touring car - cztero - pięcioosobowy, szybkość 70 wiorst na godzinę w cenie 2675 rubli

4. Towarowy, Voiture de Livrasion, Delivery Car w cenie 2800 rubli.

Czy cena ta była rzeczywiście mała i kto mógł sobie kupić ten, jak napisano, "najtańszy samochód". Tak się składa, że zachowały się moje rodzinne zapiski z tego okresu (rok 1913) dotyczące rocznych i miesięcznych zarobków w Imperium Rosyjskim, do którego należała ta część Polski, a w niej Warszawa. Wartości podane niżej dotyczą Petersburga, ale nie sądzę aby znacząco się różniły w Królestwie.

  • Najwyżsi urzędnicy - 10 - 30 tys. rubli rocznie
  • Adwokaci, lekarze, inżynierowie - ponad 10 tys. rubli rocznie
  • Nauczyciele w dużych miastach około 1,5 - 3 tys. rubli, na prowincji nie więcej niż 1,5 tys. rocznie
  • Rzemieślnicy - około 20 - 70 rubli miesięcznie
  • Średnia pensja wykwalifikowanego robotnika - 40 rubli miesięcznie
  • Przeciętnym minimum dla utrzymania rodziny robotniczej było 25 - 30 rubli miesięcznie.

Ceny zaś w Petersburgu (stolica imperium)wyglądały orientacyjnie tak:

  • Kilogram najlepszego mięsa - 57 kopiejek
  • Żywa ryba - ok. 80 kopiejek /kg
  • Kura - 97 kopiejek /szt
  • Mąka - 17 kopiejek /kg
  • Masło - 1,01 rubli /kg
  • Litr wódki - 17 kopiejek

Ceny poza stolicą były niższe, często znacznie niższe.

Mój dziadek - inżynier, który w roku 1913 kończył budowę odcinka kolei transsyberyjskiej, zarabiał około 1000 rubli miesięcznie, zaś na utrzymanie domu i rodziny w Czelabińsku, czy Nowosybirsku wydawał ich kilkadziesiąt.

W USA ceny Forda T w roku 1913 wynosiły w fabryce od 440$ do 720$ w zależności od wersji nadwozia. Do tego należało doliczyć koszty transportu oraz marżę dealera. Nie byłaby to informacja pełna gdyby nie móc porównać dochodów Amerykanów. Pensja dobrego inżyniera wynosiła 6400 $ rocznie, ale inżynier na stażu dostawał ich tylko 800 rocznie. Cieśle i stolarze zarabiali od 0,5 do 0,9 $ dziennie, tokarze, ślusarze czy hutnicy otrzymywali do 3$ dziennie. Żywność dla czteroosobowej rodziny kosztowała około 3-4 $ na tydzień. Wynajęcie mieszkania w domu szeregowym (3 pokoje + dwie sypialnie) 7 - 12 dolarów na miesiąc. Pracownicy Forda mogli korzystać ze specjalnych warunków kupowania modelu T, co czyniło go znacznie dostępniejszym niż na rynku ogólnym.

Jak z tego widać, w Ameryce samochód, który był dostępny dla dobrze zarabiającego robotnika, u nas mógł być kupowany przez ludzi stanowiących raczej elitę społeczną.

Na koniec potrzebne małe uzupełnienie - 1 pud to dzisiejsze 16,38 kilograma, zaś 1 wiorsta to 1066,87 metra.

(*) "Blaszana Lizka" - to wolne tłumaczenie "Tin Lizzie", które nie było nazwą zespołu rockowego, ale potocznym określeniem tego najpopularniejszego samochodu pierwszej połowy XX wieku.