W układach wtryskowych paliwo do wtryskiwaczy dostarczane jest pod dużym ciśnieniem, a o wtryskiwanej ilości decyduje układ sterujący (najczęściej jest to komputer). W gaźniku natomiast powietrze samo wysysa sobie odpowiednią ilość benzyny.
Mają na nie wpływ elementy regulacyjne (zwężki, dysze, rurki emulsyjne itp.). Zmiana nastawów wymaga rozebrania gaźnika i wymiany tych części.Gaźnik to urządzenie sprzed czasów elektroniki, skutecznie wypełniające swoje zadanie, choć o ograniczonej możliwości dostosowywania się do zmiany warunków (gęstość powietrza, temperatura itp.).
Skład wytwarzanej mieszanki trudno dokładnie regulować i często jest on daleki od optymalnego. W związku z tym gaźnikowe układy zasilania nie są w stanie sprostać wyśrubowanym wymogom czystości spalin, nawet w przypadku elektronicznego korygowania składu mieszaki, stosowanego jeszcze 15 lat temu.
Sam gaźnik opiera się na prostej zasadzie działania, choć w praktyce bywa niezwykle skomplikowanym urządzeniem (dużo bardziej zawiłym niż wtrysk jednopunktowy). Najważniejszym elementem jest gardziel, przez którą przelatuje powietrze zasysane przez silnik.
Dzięki dużej prędkości przepływu zasysa ono z umieszczonego centralnie rozpylacza kropelki paliwa, które tworzą mieszankę. Pedał gazu jest połączony z przepustnicą, która dławi bądź otwiera przelot gaźnika, zwiększając dopływ powietrza i paliwa (tym samym rosną również obroty).
Gaźnik musi być wyposażony w liczne układy: umożliwiający rozruch na zimno (ssanie), podtrzymujący pracę na wolnych obrotach (gdy przepustnica jest zamknięta), wzbogacający mieszankę przy przyspieszaniu itp. Ze względu na kierunek przepływu paliwa wyróżniamy gaźniki bocznossące, górnossące i dolnossące (opadowe).
Gaźniki bywają bardzo rozbudowane, wielodyszowe, wielogardzielowe, z kilkoma komorami pływakowymi. Podstawowe założenia pozostały jednak praktycznie takie same.
W pierwszych gaźnikach benzyna wypływała grawitacyjnie (lub np. sącząc się po bawełnianych sączkach) do zbiornika umieszczonego ponad nagrzewaczem i parując dostawała się w formie gazowej do powietrza kierowanego do silnika. Stąd wzięła się nazwa "gaźnik". Spotkać się też można z określeniem karburator, czyli "nawęglacz".
