Wielkie marki motoryzacyjne, których już nie ma – De Dion-Bouton, Isotta Fraschini, Hino

De Dion-Bouton (1883-1932) Francja

Kolekcjonerskie zamiłowania markiza Alberta de Diona doprowadziły do powstania firmy samochodowej. Otóż kupił on model redukcyjny lokomotywy parowej i zachwycił się dokładnym jego wykonaniem. Skontaktował się z produkującym takie modele warsztatem istniejącym w Puteaux na przedmieściu Paryża. Tam pracowali dwaj mechanicy – George Bouton i M. Trépardoux. Zaproponował im wykonanie prawdziwego parowego pojazdu, ale osobowego. Zgodzili się. De Dion opracował rysunki techniczne pojazdu, Trépardoux wykonał silnik, a Bouton zmontował pojazd.

Trzykołowy pojazd De Dion-Bouton z 1898 r. zdobył dużą popularność – na zdjęciu eksponowany w warszawskim Muzeum Techniki i Przemysłu.Archiwum Zdzisława Podbielskiego

Początkowo budowano pojazdy trzykołowe, następnie czterokołowe, do ich napędu stosując małe silniki parowe, na które trzej wspólnicy w 1883 r. otrzymali patent. Pojazdy parowe były dobrze sprzedawane i należały do najlepszych na świecie. Uzyskiwały również sukcesy w wyścigach.

W 1895 r. nastąpił przełom. Uczestniczący w wyścigu Paryż-Bordeaux-Paryż parowy samochód zajął dopiero 9 miejsce i został pokonany przez pojazdy z benzynowymi silnikami. De Dion i Bouton postanowili więc wytwarzać pojazdy benzynowe. Z tą decyzją nie zgodził się Trépardoux i opuścił firmę.

De Dion-Bouton vis-á-vis z 1899 r. eksponowany w 1976 r. w dawnym warszawskim Muzeum Techniki i Przemysłu.Archiwum Zdzisława Podbielskiego

Pierwszy pojazd firmy De Dion-Bouton wyposażony w silnik benzynowy pojawił się w 1896 r. Był mały, trzykołowy, z siodełkiem i kołami rowerowymi. De Dion już wcześniej opracował silnik, na który w 1889 r. uzyskał patent, a ten do pierwszego pojazdu miał 1-cylinder małej pojemności skokowej 136 cm³ i pod względem nowoczesności (wysokie obroty) przewyższał konstrukcje Daimlera i Benza. Zamontowano go przy osi tylnej pojazdu, w której zastosowano mechanizm różnicowy. Silnik ten stosowało wiele firm: francuskie, niemieckie, z Wielkiej Brytanii.

Trzykołowy pojazd De Dion-Bouton stał się popularny, wytwarzano go do 1900 r. Firma rozwinęła się szybko, produkowano czterokołowe samochody osobowe, także samochody ciężarowe i autobusy. Profil produkcyjny był szeroki, np. w 1912 r. pojawił się luksusowy samochód osobowy z silnikiem 8-cylindrowym widlastym.

Model De Dion-Bouton 8HP z 1903 r. Napędzany silnikiem 1-cylindrowym 864 cm3, mógł osiągać prędkość do 60 km/h – eksponat muzeum samochodów w Turynie.Archiwum Zdzisława Podbielskiego

Arystokrata de Dion wykazał się dużymi zdolnościami konstrukcyjnymi. Opracował nie tylko szybkoobrotowe silniki spalinowe, ale i samochody popularne oraz luksusowe, skrzynię biegów z kołami zębatymi o stałym zazębieniu i tylną oś stabilizującą samochód podczas jazdy nazwaną od jego nazwiska "osią De Dion".

W okresie I wojny światowej firma De Dion-Bouton wytwarzała samochody dla wojska, a wiele lat po wojnie, ze względów finansowych, w 1932 r. zakończyła produkcję samochodów. Z wyjątkiem autobusów, które powstawały do 1950 r.

Isotta Fraschini (1900-1949) Włochy

Spółka Societá Milanese d’Automobili Isotta, Fraschini & Co. założona została 27 stycznia 1900 r. w Mediolanie. Jej założycielami byli: adwokat Cesare Isotta, bracia Vincenzo, Oreste i Antonio Fraschini oraz Riccardo Bencetti, Paolo Meda i Ludovico Prinetti. Początkowo montowano francuskie samochody osobowe Renault z silnikami 1-cylindrowymi De Dion-Bouton i samochody Mors. W różnych pojazdach stosowano również silniki 1-cylindrowe francuskiej firmy Aster.

W listopadzie 1904 r. utworzono nową spółkę S.A. Fabbrica Automobili Isotta Fraschini i jej siedzibę przeniesiono na inną ulicę w Mediolanie. Zarządzali nią Cesare Isotta i Vincenzo. Fraschini, zatrudniając zdolnych konstruktorów Giuseppe Stefanini i Giustino Cattaneo. Konstruktorzy ci opracowali wiele modeli samochodów sportowych i nowoczesne rozwiązania techniczne, np. w 1910 r. G. Cattaneo, jako pierwszy na świecie, wprowadził hamulce na 4 koła. Dotychczas bowiem hamulce stosowano na wał napędowy i na tylne koła.

Od 1911 r. produkowano silniki lotnicze, a w latach 1914-1918 samochody dla wojska – skrzyniowe, furgony, ambulanse, autobusy i samochody pancerne. G. Cattaneo, wykorzystując doświadczenie w konstruowaniu silników lotniczych, w 1919 r. opracował pierwszy na świecie samochodowy silnik 8-cylindrowy rzędowy, wbudowany do dużego luksusowego samochodu osobowego Tipo 8. Ukazywały się następne modele takich pojazdów, w 1924 r. Tipo 8A, 8AS i 8ASS, w 1930 r. Tipo 8B. Pojazdy te zasłynęły z dokładności wykonania, porównywano je z angielskimi Rolls-Royce i amerykańskimi Duesenberg.

Reklama prasowa modelu Isotta Fraschini 8C Monterosa z 1948 r.Archiwum Zdzisława Podbielskiego

Issota Fraschini w 1935 r. weszła w skład grupy utworzonej przez inż. Giovanni Caproni i do końca swojego istnienia (1949 r.) wytwarzała samochody użytkowe – ciężarowe, autobusy, m.in. z silnikami wysokoprężnymi na licencji niemieckiej firmy MAN.

W 1946 r. pojawił się samochód Tipo 8C Monterosa z silnikiem 8-cylindrowym widlastym, ale nie była to seryjna produkcja.

Hino (1953-1970) Japonia

Specjalnością firmy Hino Ltd jest produkcja samochodów użytkowych (ciężarowych i autobusów) oraz silników wysokoprężnych do ich napędu. Pierwsze samochody ciężarowe wyprodukowano w 1918 r., natomiast produkcję samochodów osobowych rozpoczęto dopiero w 1953 r., na podstawie licencji zakupionej od francuskiej firmy Renault. Najpierw był to model Renault 4CV, a od 1960 r. z wykorzystaniem zespołów napędowych Renault Douphine powstał model Hino Contessa z nadwoziem zaprojektowanym przez włoską firmę Michelotti. Oba te modele miały, wzorem licencyjnych pojazdów, tylny układ napędowy.

Samochody osobowe wytwarzano w niewielkiej liczbie, np. w 1966 r. – 20 273 egzemplarze. Był to rok przejęcia Hino Motors przez firmę Toyota. Produkcja samochodów osobowych marki Hino systematycznie malała i zakończyła się w 1970 r.