Sprzęgło w samochodzie można zużyć już po przejechaniu 20 tys. km. Ale jeśli będziemy o nie dbać, wystarczy na całe życie auta
Sprzęgło w samochodzie składa się z trzech zasadniczych części: tarczy, docisku oraz łożyska. Elementy te nie są szczególnie skomplikowane, ale bardziej, niż na to wskazuje ich zewnętrzny wygląd. Ponieważ jakakolwiek naprawa sprzęgła jest pracochłonna - wymaga co najmniej odkręcenia skrzyni biegów, a często wyjęcia jej z auta, zespół ten musi być dość odporny na zużycie. Jeżeli wymaga naprawy, winę lub współwinę za to ponosi najczęściej styl jazdy kierowcy.
Jak zbudowana jest tarcza sprzęgła?
Zadanie tarczy sprzęgła to nie tylko przenoszenie i rozłączanie napędu (we współpracy z tarczą docisku) pomiędzy silnikiem i skrzynią biegów, ale i (co nie dotyczy samochodów sportowych) amortyzowanie gwałtownych przeciążeń powstających wtedy, gdy ruszamy, a także gdy gwałtownie dodajemy lub odejmujemy gazu. Jednak amortyzowanie przeciążeń nie odbywa się tylko dzięki poślizgowi na styku warstwy ciernej tarczy i docisku.
Tarcza sprzęgła nie jest sztywnym elementem. Jej zewnętrzna część - ta, do której przymocowane są okładziny cierne - ma możliwość ruchu za sprawą kilku sprężyn. Jest ona zdolna do ruchu obrotowego, o kilka stopni w przód i w tył względem środkowej, wewnętrznej części tarczy. Jest też drugi amortyzator - drgań kątowych na osi tarczy, choć nie występuje w każdym modelu.
Tę funkcję może spełniać element koła zamachowego silnika. Amortyzacja to ważna "umiejętność" tarczy. Można przekonać się o tym, prowadząc samochód ze sportowym sprzęgłem. Auto porusza się trybem "zero-jedynkowym" - szarpie tak, że trudno utrzymać się w fotelu bez zapiętych pasów. Sprzęgło zazwyczaj zużywa się w ten sposób, że wytarciu ulegają okładziny cierne. Najczęściej dzieje się tak z powodu nieustannego gwałtownego ruszania lub jazdy z częściowo wciśniętym pedałem sprzęgła.
Okładziny mogą też popękać lub ulec zaolejeniu - jeśli uszkodzony jest uszczelniacz skrzyni biegów. Psują się też elementy amortyzujące - wtedy puszczając pedał sprzęgła, odczuwamy gwałtowniejsze szarpnięcia niż normalnie. Może być to także powód zwichrowania tarczy, który objawia się też utrudnionym przełączaniem biegów. Zepsuty element trzeba wymienić lub naprawić, ale to, wyłączając auta zabytkowe, do których brak części, nie opłaca się.
Jak działa docisk sprzęgła?
Docisk jest trwałym elementem. Tym niemniej może odkształcić się, co powoduje szybkie zużycie pozostałych elementów. Mogą też zepsuć się sprężyny mające za zadanie dociskać tarczę docisku do tarczy sprzęgła. Dlatego jeżeli wymieniamy tarczę zużytą z powodu dużego przebiegu, na wszelki wypadek wymieniamy też docisk.
Dlaczego sprzęgło hałasuje?
Jeżeli mamy zwyczaj podczas postoju na światłach włączać bieg i trzymać długo wciśnięty pedał sprzęgła, po niedługim czasie zauważymy, że gdy go naciskamy, pojawia się charakterystyczny głuchy, coraz wyraźniejszy odgos. To pierwszy sygnał, że wkrótce trzeba bedzie wymienić łożysko sprzęgła, a oznacza to koszty zbliżone do wymiany całego zespołu.
Z czego składa się komplet sprzęgła?
Foto: Wojciech Denisiuk / Auto Świat
Zewnętrzna część docisku wiruje wraz z kołem zamachowym silnika. Tarcza sprzęgła połączona z wałkiem skrzyni biegów porusza się wraz z nim niezależnie - w czasie wysprzęglenia.
Tarcza sprzęgła od środka
Foto: Wojciech Denisiuk / Auto Świat
Tarcza sprzęgła od środka - wewnętrzna tarczka wyposażona w sprężyny połączona jest z zewnętrznymi tarczkami zamocowanymi po obu jej stronach i poruszającymi się względem niej o kilka stopni w przód i w tył. Do jedenej z tarczek przymocowana jest największa tarcza wyposażona w okładziny cierne.
Jak zbudowany jest docisk sprzęgła?
Foto: Wojciech Denisiuk / Auto Świat
Zewnętrzna cęść docisku obraca się wraz z kołem zamachowym silnika. Sprężyna współpracuje z tarczą docisku. Po jej naciśnięciu przez łozysko tarcza cofa się rozłączając napęd.
Jak zbudowane jest łożysko sprzęgła?
Foto: Wojciech Denisiuk / Auto Świat
Łożysko sprzęgła obciążone jest tylko w chwili wysprzęglania. Jego wewnętrzna część naciska na sprężynę docisku, powodując wysprzęglenie. Część połączona z dźwignią sterującą jest nieruchoma.