- Wbrew temu, co obiecywali jeszcze kilka lat temu producenci samochodów, filtr cząstek stałych to część eksploatacyjna, która może nie wystarczyć na całe życie auta
- Trwałość filtra cząstek stałych zależy w znacznej mierze od sposobu eksploatacji auta, jego stanu technicznego i jakości olej stosowanego silnikowego oraz paliwa
- Kontrolka z symbolem filtra z reguły informuje o tym, że nie jest on wystarczająco drożny. To nie zawsze musi oznaczać konieczność jego wymiany
W czasach coraz ostrzejszych norm emisji spalin stosowanie filtrów cząstek stałych w silnikach Diesla, a ostatnio nawet w jednostkach benzynowych, stało się w zasadzie koniecznością. Filtry występujące pod różnymi nazwami (najczęściej określane jako DPF lub FAP) zatrzymują ponad 90 proc. emitowanej przez silnik sadzy i innych szkodliwych produktów spalania. Niestety, pojemność takiego filtra jest ograniczona. Żeby nie trzeba było go wymieniać nawet co kilka czy kilkanaście tys. km, musi w nim zachodzić proces tzw. regeneracji, nazywany też „wypalaniem”. Może to być regeneracja pasywna, która odbywa się wtedy, kiedy spaliny i filtr uzyskują odpowiednio wysoką temperaturę, żeby we wnętrzu filtra wypalała się zebrana w nim sadza – do takiego procesu potrzebna jest odpowiednio długa trasa przy określonym obciążeniu silnika.
Pasywna i aktywna regeneracja filtra
Często potrzebna jest tzw. regeneracja aktywna podczas której sterownik silnika tak dobiera parametry jego pracy (m.in. czasem wtrysku i dawkami wtryskiwanego paliwa, uruchomieniem dodatkowych odbiorników elektrycznych), żeby podwyższyć temperaturę spalin i przyspieszyć proces wypalania zawartości filtra.
W niektórych układach oczyszczania spalin dodatkowo aplikowane są dodatki obniżające temperaturę wypalania sadzy. Tyle, że wszystkie te rozwiązania mają swoje ograniczenia – prędzej czy późnej w filtrze może się zgromadzić tyle pozostałości, że przestanie on być wystarczająco drożny, bo albo proces regeneracji nie będzie wystarczająco wydajny, albo w filtrze zbiorą się popioły, których wypalić się już nie da . To bardzo niebezpieczna sytuacja dla silnika!
Czujnik różnicy ciśnień nadzoruje filtr
Układ oczyszczania spalin z filtrem cząstek stałych jest nadzorowany przez czujnik lub czujniki różnicy ciśnień. Porównując ciśnienie spalin przed i za filtrem można dosyć precyzyjnie określić to, jak bardzo zapchany jest filtr. Na podstawie sygnałów czujników ciśnienia sterownik silnika może uruchomić procedurę regeneracji, czyli „wypalania” filtra – jeśli nie przynosi ona oczekiwanych rezultatów, albo nie może zostać ukończona, to z reguły zapala się kontrolka filtra DPF na desce rozdzielczej.
Sprawdź w instrukcji, co oznacza kontrolka w Twoim aucie
Uwaga! Znaczenie kontrolki filtra cząstek stałych może się różnić w zależności od marki i modelu. W niektórych autach zapalenie się kontrolki to sygnał, żeby umożliwić autu wykonanie procedury czyszczenia filtra – w żadnym wypadku nie wyłączać silnika, ale wyjechać na trasę, na której przez kilkanaście minut będzie można poruszać się z odpowiednio wysoką prędkością (np. 80-120 km/h). Tak jest np. w wielu modelach z koncernu Volkswagena. W standardowym przypadkum jeśli wszystko zadziała prawidłowo, kontrolka powinna zgasnąć po zakończeniu cyklu regeneracji – jeśli nie gaśnie, trzeba się niezwłocznie udać do warsztatu i zdiagnozować przyczynę problemów.
W wielu autach proces regeneracji filtra nie jest sygnalizowany – czujny kierowca może jedynie zauważyć, że zmienił się dźwięk pracy silnika, wzrosło chwilowe zużycie paliwa i włączyły się samoczynnie dodatkowe odbiorniki elektryczne, takie jak np. ogrzewanie tylnej szyby i lusterek. W takich modelach zapalenie kontrolki filtra cząstek stałych może sygnalizować konieczność pilnej wizyty w warsztacie.
Warto więc sprawdzić w instrukcji obsługi konkretnego auta znaczenie palącej się kontrolki filtra. Co innego może oznaczać kontrolka świecąca się stale, a co innego znaczy jej miganie – to drugie informuje najczęściej o tym, że filtr osiągnął maksymalny stopień napełnienia i wymagana jest ingerencja serwisu.
Wymuszona regeneracja filtra
Jeśli podczas normalnej jazdy wypalenie sadzy zebranej w filtrze jest niemożliwe, to można wymusić ten proces w warunkach warsztatowych, wywołując odpowiednią procedurę za pomocą komputera diagnostycznego. Wymaga to fachowego nadzoru – auto musi mieć m.in. odpowiednią ilość paliwa w baku, przed rozpoczęciem procedury należy skontrolować poziom oleju, a samochód musi stać w takim miejscu, żeby rozgrzewający się podczas wypalania sadzy filtr nie spowodował zagrożenia pożarem. Auto pracujące w tym trybie jest bardzo uciążliwe dla otoczenia – przez dłuższy czas silnik musi pracować na wyraźnie podwyższonych obrotach.
Uwaga! Wszystkie te procedury działają tylko wtedy, kiedy przyczyną zatkania filtra jest nadmiar zebranej w nim sadzy. Jeśli filtr zapchany jest popiołami, których wypalić się nie da, to rozwiązania są dwa – można filtr wymienić na nowy i takie rozwiązanie jest zwykle sugerowane w serwisach autoryzowanych, lub też oddać filtr do profesjonalnego czyszczenia.
Eksperci ProfiAuto radzą:
Filtr cząstek stałych należy do bardzo kosztownych podzespołów auta, ale na jego trwałość kierowca ma duży wpływ. Czynników, które prowadzą do przedwczesnego zapchania filtra jest wiele – począwszy od jazdy wyłącznie na krótkich odcinkach, podczas których nie ma szans na samoczynne wypalanie sadzy zebranej w filtrze czy też stosowanie niewłaściwego oleju silnikowego (do aut z filtrami DPF zalecane są z reguły tzw. oleje nisko i średniopopiołowe – low SAPS, mid SAPS). Czynnikiem uniemożliwiającym w wielu przypadkach automatyczne wypalanie sadzy jest też częsta jazda na rezerwie – w takiej sytuacji sterownik silnika może zablokować automatyczną regenerację filtra. Niekorzystny wpływ na trwałość filtrów DPF ma również nieprofesjonalnie wykonany chiptunning.
Tym, co bardzo szkodzi zarówno filtrowi jak i silnikowi, jest przedwczesne przerwanie procesu wypalania sadzy, czyli procesu regeneracji filtra. W takiej sytuacji nie dość, że filtr nie zostaje oczyszczony, to jeszcze do oleju silnikowego trafia niespalone paliwo, które rozcieńcza olej i pogarsza jego parametry smarne, co przyspiesza zużycie silnika.
Na trwałość filtra olbrzymi wpływ ma też kondycja silnika i jego osprzętu. Usterki, które powodują, że silnik bardziej „dymi”, czyli m.in. zużycie wtryskiwaczy, niesprawna turbosprężarka, zużyte pierścienie tłokowe znacznie skracają trwałość filtra cząstek stałych. Jeśli filtr wymaga regeneracji lub wymiany, serwis powinien też skontrolować stan silnika, po to, żeby uniknąć sytuacji, kiedy po kilku tygodniach lub miesiącach od naprawy filtr znów się zatka.
Przed podjęciem decyzji o wymianie lub czyszczeniu filtra należy też sprawdzić, czy czujnik różnicy ciśnień nadzorujący stan filtra DPF działa poprawnie – awaria czujnika może powodować takie same objawy jak zatkany filtr cząstek stałych!
Jeśli auto porusza się wyłącznie po krótkich trasach, to nawet jeśli nie występują żadne niepokojące objawy, przy okazji przeglądu warto za pomocą komputera diagnostycznego określić stopień zapełnienia filtra. Jeśli jest on znaczny, to można wymusić dopalanie sadzy w trybie warsztatowym, zanim jeszcze pojawią się problemy towarzyszące zatkaniu filtra (przechodzenie w trym awaryjny, rozcieńczanie oleju paliwem spowodowane przerwanymi cyklami automatycznej regeneracji). Usługę taką można zlecić w serwisach należących do sieci ProfiAuto, nie trzeba w tym celu korzystać z pomocy ASO.
Długotrwała jazda z niedostatecznie drożnym filtrem, ignorowanie tego, że pali się kontrolka, a silnik niekiedy pracuje w trybie awaryjnym, grozi m.in. uszkodzeniem turbosprężarki czy nawet samego silnika.