Żeby taką rozpędzoną do 80 czy 100 km/h masę zatrzymać, potrzebne są bardzo wielkie siły. Hamulce hydrauliczne, znakomicie sprawdzające się w autach osobowych, w wielkich ciężarówkach nie są w stanie wytworzyć dostatecznie dużych sił. Dlatego zastosowano system pneumatyczny. Na czym polega to rozwiązanie? Okładziny cierne (szczęki lub klocki) dociskane są siłownikami pneumatycznymi. Do siłowników dostarczane jest sprężone powietrze. Skąd? Ze zbiornika, a ściślej mówiąc ze zbiorników, bo jest ich co najmniej dwa lub trzy.- Jak wygląda hamowanie z układem pneumetycznym? - Do zbiorników powietrze tłoczone jest ze sprężarki napędzanej od silnika. Sprężarka wytwarza ciśnienie około 8 atmosfer. Takie też ciśnienie panuje w zbiornikach. Kierowca ma na desce rozdzielczej zegar wskazujący ciśnienie w układzie hamulcowym. Najczęściej przednia oś zasilana jest z jednego zbiornika, tylna z drugiego, a trzeci jest zapasowy. Jeśli kierowca rzadko hamuje, w zbiornikach powstaje wyższe ciśnienie. Wtedy przez specjalne zawory część powietrza jest wypuszczana. Słychać wówczas charakterystyczny syk. Kiedy kierowca naciska pedał hamulca, otwiera się zawór i sprężone powietrze poprzez siłownik uruchamia hamulce. Różnica w stosunku do systemu hydraulicznego polega na tym, że w układzie pneumatycznym kierowca w mniejszym stopniu decyduje o sile hamowania. Ta siła zależna jest przede wszystkim od ciśnienia w zbiornikach.- Powietrze może być zanieczyszczone. Czy nie ma obawy, że układ pneumatyczny zawiedzie? - Słuszna uwaga. Powietrze musi być odpowiednio przygotowane. Nie może zawierać pary wodnej ani zanieczyszczeń mechanicznych, takich jak drobne pyłki, ziarenka piasku itp. Dlatego zanim trafi do sprężarki, musi przejść przez system filtrów. - Czy pneumatyczny układ hamulcowy działa szybciej, czy wolniej od hydraulicznego?- Układ pneumatyczny działa nieco wolniej od hydraulicznego. Odpowiedni regulamin określa, że w czasie 0,6 sekundy po naciśnięciu hamulca siła hamowania na kole musi osiągnąć 75 procent maksymalnej wartości. To zalecenie dla konstruktorów. Ciężarówka lub autobus nie uzyskają homologacji, jeśli ten warunek nie zostanie spełniony. - Przy hamowaniu ciężkich pojazdów powstaje bardzo wysoka temperatura. Jak w układach pneumatycznych rozwiązano problem chłodzenia?- Rzeczywiście, skoro działają tam duże siły i masy, to podczas hamowania wydziela się dużo ciepła. Dlatego hamulce w ciężarówkach i autobusach są chłodzone. Stosuje się zarówno bębny, jak i - coraz częściej - tarcze. Chłodzenie odbywa się poprzez ukształtowanie tarcz oraz skierowanie nawiewów powietrza. - Czy w układach pneumatycznych stosuje się ABS?- Tak, coraz częściej. Sterowanie - jak w układach hydraulicznych - jest elektroniczne.
Praktyczne porady
- Panie doktorze, dziś prośba o przybliżenie naszym Czytelnikom zasady działania hamulców pneumatycznych, stosowanych w autobusach i samochodach ciężarowych. Czy w takich pojazdach hamulce hydrauliczne nie zdają egzaminu?- Duże pojazdy, jak TIR-y czy autobusy, ważą nawet kilkadziesiąt ton.