Skąd motocykle Mazdy? Pod koniec lat 20. wyścigi motocyklowe były bardzo popularne w Japonii, ale większość motocykli biorących w nich udział była importowana lub montowana w Japonii z importowanych części. Jujiro Matsuda, szef firmy Toyo Kogyo (tak wtedy nazywała się Mazda), postanowił stworzyć japoński motocykl. W 1929 r. rozpoczęto prace nad prototypowym modelem, w październiku 1930 roku zaprezentowano prototypowy dwusuwowy motocykl o pojemności 250 cm³, który – ku zaskoczeniu wszystkich – wygrał swój pierwszy wyścig pokonując brytyjskiego Ariela (był to jeden z najpopularniejszych wówczas motocykli cieszący się ogromnym uznaniem w Japonii). Firma Toyo Kogyo wyprodukowało 30 motocykli w 1930 r., kosztowały one od 350 do 380 jenów, ale ówczesny szef Matsuda postanowił skupić się na opracowaniu praktycznego trójkołowca – Mazda Go.

W 1940 roku Mazda skonstruowała mały dwudrzwiowy prototyp samochodu osobowego nazwany PKW. Niestety, II wojna światowa przeszkodziła w produkcji tego auta. Powojenna działalność Mazdy skoncentrowała się na produkcji trójkołowców Mazda Go i podobnych modeli. Na pierwsze auto trzeba było poczekać jeszcze 20 lat.

Przełomowy dla Mazdy był rok 1960. Wtedy firma sprzedała swój pierwszy model autobusu oraz zaprezentowała pierwszy prawdziwy 4-kołowy samochód osobowy o nazwie R360.

Autobus z silnikiem Wankla

Pierwszy autobus Mazdy to pojazd bazujący na kompaktowej ciężarówce D1500 z 13 miejscami siedzącymi, dostarczony Japońskiej Agencji Obrony. Aranżacja wnętrza była dostosowana do celów wojskowych, np. ze złożonymi siedzeniami pojazd można było wykorzystać do transportu rannych żołnierzy na noszach, a na Bliskim Wschodzie wersja D1500 z dwuskrzydłowymi drzwiami z tyłu wykorzystywana była jako karetka pogotowia.

W latach 70. Mazda produkowała wysokiej klasy mikrobusy pod nazwą Parkway, a w 1974 r. wprowadziła pierwszy na świecie autobus z silnikiem Wankla: Parkway 26. Miał on silnik ze sportowej Mazdy Cosmo, niestety pojazd był bardzo ciężki i nie sprawdził się w eksploatacji – powstało zaledwie 44 sztuki.

W 1974 r. powstał koncepcyjny model Mazdy – CVS Personal Car Concept. Był to prekursor dzisiejszych pojazdów autonomicznych, czyli takich, które mogą poruszać się bez udziału kierowcy. Mazda zastosowała układ CVS, czyli komputerowy system sterowania pojazdem i koła osadzone w narożnikach pojazdu. Pojazd miał przesuwane drzwi i przestronne wnętrze zaprojektowane z myślą o komforcie pasażerów. Do dyspozycji były m.in. duże skórzane fotele i telefon. Pojazd testowano na zaprojektowanych przez Mazdę torach, dziś jego ślady można odnaleźć w autonomicznych transporterach na parkingu lotniska Heathrow.

Mazda pracowała także nad luksusowymi limuzynami, takimi jak np. produkowany przez Toyotę model Century. Tak w 1975 r. powstał Roadpacer AP, przeznaczony tylko na rynek wewnętrzny – dla japońskich urzędników państwowych. W modelu Roadpacer wykorzystano nadwozie australijskiego Holdena HJ, które były wysłane do Japonii bez jednostek napędowych, a na miejscu Mazda montowała w nich silnik Wankla o mocy 135 KM. Limuzyna Roadpacer AP była wyposażona w luksusowe rozwiązania. W latach 1975-1977 powstało tylko 800 egzemplarzy przeznaczonych do sprzedaży wyłącznie na rynku japońskim.

Rasowa terenówka

Kolejnym unikatowym modelem w historii Mazdy jest Mazda Pathfinder – terenowy samochód z napędem 4x4, montowany i sprzedawany wyłącznie w Birmie. Był to wytrzymały samochód terenowy chętnie wykorzystywany przez wojsko i policję. Pathfinder napędzany silnikiem o mocy 90 KM był oferowany w wersji z płóciennym dachem lub jako zamknięta wersja dziewięciomiejscowa.

Absolutnie „odjechanym” projektem była Mazda Suitcase Car z 1991 roku. Opracowanie pojazdu mieszczącego się w bagażu podróżnym stało się możliwe dzięki "Fantasy yard" – był to konkurs, w którym pracownicy Mazdy mogli popuścić wodze fantazji i stworzyć najbardziej innowacyjne i kreatywne rozwiązanie jeżdżącego pojazdu. Grupa siedmiu inżynierów Mazdy zakupiła największą dostępną walizkę Samsonite oraz miniaturowy motocykl. W walizce zamontowano dwusuwowy silnik o pojemności 33,6 cm³, uchwyty kierownicy zostały przymocowane do walizki, tylne koła dokręcano do jej obudowy, a przednie koło wysuwało się przez zdejmowaną klapę z przodu. Rozłożenie i uruchomienie „walizkowego” pojazdu trwało kilka minut, rozwijał on maksymalną prędkość 30 km/h. Jeden z samochodów walizkowych Mazdy zachował się do dziś.

Ciekawa jest historia powstania w 1993 r. projektu taksówki – we współpracy z londyńskim Royal College of Art. Zadaniem było opracowanie koncepcji taksówki z miejscem dla kierowcy i jednego pasażera do wykorzystania w przyszłości, gdy przestrzeń na zatłoczonych ulicach ograniczać będzie rozmiar pojazdu. Mazda uczestniczyła w zbudowaniu prototypu, który był futurystycznie wyglądającym mini-samochodem o wąskim rozstawie kół w kształcie kapsuły. Pojazd wyprzedził swoje czasy o 20 lat.