Prawo do zatrzymania pojazdu do kontroli drogowej mają przede wszystkim funkcjonariusze policji. Uprawnienia te posiadają zarówno podczas jazdy oznakowanym radiowozem, jak i poruszając się pieszo oraz bez względu na fakt czy mają na sobie mundur, czy też ubrania cywilne. Zastrzeżenia? Nieumundurowany policjant ma prawo zatrzymać samochód wyłącznie w terenie zabudowanym.
Funkcjonariusze policji na mocy ustawy otrzymują naprawdę szerokie uprawnienia. Mogą wydawać kierowcy wiążące polecenia, legitymować i kontrolować dokumenty, a dodatkowo sprawdzać stan techniczny pojazdu, jego wyposażenie, ładunek, masę, nacisk osi oraz urządzenia rejestrujące prędkość, czas jazdy i postoje. Oczywiście to jeszcze nie koniec listy kompetencji. Mogą żądać, aby kierowca poddał się badaniu alkomatem. Co więcej, mają prawo prowadzić kontrolowany pojazd w sytuacji, w której jest to konieczne do ocenienia jego stanu technicznego lub usunięcia go z drogi.
Nie tylko policja może zatrzymać do kontroli!
W znacznie ograniczonym zakresie kompetencje otrzymują funkcjonariusze Straży Granicznej, Służby Celnej, Żandarmerii Wojskowej oraz Straży Miejskiej. Umundurowany pracownik Straży Granicznej i Służby Celnej stojący obok oznakowanego pojazdu może zatrzymać auto cywilne oraz skontrolować dokumenty, bagażnik, zawartość zbiornika paliwa, stan trzeźwości kierowcy oraz dokonać pomiaru prędkości. Żandarmeria Wojskowa ma prawo kontrolować, jednak wyłącznie żołnierzy. Co prawda, formacja ta czasowo może uzyskać uprawnienia identyczne jak policja, jednak musi się to odbyć na mocy rozporządzenia premiera.
Niewielki zakres kompetencji otrzymują funkcjonariusze Straży Miejskiej. Mogą zatrzymać kierowcę pojazdu, który łamie przepisy dotyczące zakazu ruchu oraz zatrzymywania się i postoju lub gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że znajduje się on w stanie nietrzeźwości. Jednak żeby podjąć jakiekolwiek czynności, muszą wezwać policję i poczekać z ich rozpoczęciem do przyjazdu funkcjonariuszy.
Zatrzymanie samochodu do kontroli drogowej może się odbyć na kilka sposobów. Umundurowani policjanci w warunkach dostatecznej widoczności powietrza wystarczy, że pomachają ręką lub tzw. lizakiem. Nieumundurowanym pozostaje wyłącznie druga z metod. W warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza i umundurowani, i nieumundurowani funkcjonariusze muszą użyć latarki z czerwonym światłem bądź tarczy ze światłem odblaskowym lub czerwonym. Chcąc zatrzymać pojazd jadący obok radiowozu, policjanci powinni krótkotrwale włączyć niebieski sygnał świetlny i sygnał dźwiękowy. Ewentualnie dodatkowo mogą posłużyć się tzw. lizakiem wystawionym przez przednią szybę.
Poczekaj na funkcjonariusza i nie wysiadaj z pojazdu
Pierwszym punktem kontroli drogowej jest zatrzymanie samochodu w miejscu wskazanym przez funkcjonariusza. Nie musi ono spełniać wszystkich wymogów stawianych przez przepisy o ruchu drogowym. Ważne, aby postawione auto nie zagrażało bezpieczeństwu innych użytkowników drogi. Oczekując na podejście policjanta kierowca powinien wrzucić na luz, otworzyć szybę i położyć ręce na kierownicy. Wysiąść z pojazdu może dopiero w momencie, w którym zostanie o to poproszony przez stróża prawa.
Funkcjonariusz zawsze podchodzi od strony kierowcy. W pierwszej kolejności powinien przedstawić się, podać stopień służbowy oraz pełną nazwę jednostki, w której pracuje. Policjant nieumundurowany ma obowiązek pokazania legitymacji. Umundurowany pokaże dokument dopiero w momencie, w którym poprosi o to kierowca. Zanim stróż prawa poleci prowadzącemu wyłączenie silnika i okazanie prawa jazdy oraz dokumentów pojazdu, musi podać powód przeprowadzenia kontroli drogowej. Najczęściej zatrzymanie auta jest spowodowane popełnieniem wykroczenia lub czynnościami rutynowymi.
W razie naruszenia prawa, funkcjonariusz przed skontrolowaniem dokumentów ma obowiązek poinformowania kierowcy o wysokości proponowanej kary oraz pouczenia go o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego. Jednocześnie policjant może zaprosić prowadzącego pojazd do radiowozu. Na ogół robi się tak w celu pokazania nagrania z wideorejestratora lub odczytu z urządzenia pomiarowego. Po zakończeniu kontroli drogowej i ewentualnym wypisaniu mandatu, stróż prawa powinien poinformować kierowcę o możliwości dalszego kontynuowania podróży.
Uchybienia? Mogą się stać przyczyną poważnych konsekwencji!
Wypełnienie pełnej procedury jest niezwykle ważne! Wszelkie uchybienia mogą zadecydować o poważnych konsekwencjach prawnych dla prowadzącego samochód lub konsekwencjach służbowych dla funkcjonariusza. Odstępstwa od ogólnych reguł są dwa. Po pierwsze wyjątek stanowi sytuacja, w której policjant z góry wie, że danym autem podróżują przestępcy, a więc zatrzymanie do kontroli może oznaczać zagrożenie dla jego życia lub zdrowia. Po drugie procedura przestaje obowiązywać w momencie, w którym prowadzący samochód nie zareagował na polecenia funkcjonariuszy.
W obu scenariuszach auto może być zatrzymane siłą, nie ma konieczności przedstawiania przyczyny kontroli drogowej, a kierowca i pasażerowie zostaną poproszeni o niezwłoczne opuszczenie pojazdu. Następnie będą musieli stanąć w rozkroku z rękami na dachu lub położyć się na drodze z twarzą skierowaną do ziemi. W skrajnym przypadku istnieje możliwość zastosowania środka przymusu bezpośredniego.
Mimo iż na pierwszy rzut oka kontrola drogowa wydaje się być nieznaczącym epizodem w życiu kierowcy, w rzeczywistości jest kluczowym elementem pracy policjanta z drogówki. Na jej drodze funkcjonariusz ma prawo nie tylko rutynowo przejrzeć dokumenty, ale również może ukarać prowadzącego mandatem, skontrolować stan techniczny pojazdu oraz sprawdzić urządzenia mierzące czas pracy. Każdy kierowca dla swojego dobra powinien wiedzieć jak wygląda pełna procedura!