Mam 30 lat i nie ogarniam samochodu. Jestem "noga"?

Nasz "francuz" z napędem hybrydowym dotąd nie sprawiał dużych problemów, jednak ostatnio zatrzymaliśmy się na stacji benzynowej, żeby zatankować. Po nalaniu benzyny wsiedliśmy do auta, przekręciłem kluczyk, silnik odpalił, ale deska rozdzielcza pozostała czarna: nie uruchomiły się elektroniczne zegary. Spróbowałem raz, drugi i trzeci – to samo. Niby silnik działał, ale jednak bałem się tak jechać. Po krótkiej naradzie z żoną zadzwoniłem po pomoc drogową.

Niestety, akcja działa się w sporej odległości od najbliższego miasta, zanim przyjechała pomoc drogowa, minęło 1,5 godziny. Żona zła, dziecko płacze... Facet od pomocy drogowej nie miał zamiaru naprawiać nam samochodu, zaoferował transport do serwisu. Dobrze, że przy stacji była restauracja – żona została, a ja pojechałem z samochodem do warsztatu. W serwisie, zanim mechanik zajął się autem, minęło 40 minut. Przyszedł, odłączył akumulator (słowo daję, nie wiedziałem, że w moim samochodzie drugi akumulator znajduje się pod podłokietnikiem!) i powiedział, że wróci za pół godziny, bo samochód musi się zresetować, a potem zobaczymy.

Wrócił, podłączył akumulator... wszystko działa! Podłączyli jeszcze samochód pod komputer, coś tam zrobili i powiedzieli, że jak się powtórzy, to można jechać do serwisu na kołach, ale może to jednorazowy foch. To się ponoć zdarza.

Wróciłem po żonę i dziecko, ale już tym razem nie pojechaliśmy do teściów, wróciliśmy do domu. No więc teraz jestem – według teścia – raz "kompletną nogą", a innym razem "mam dwie lewe ręce". To dlatego, że nie mam w garażu narzędzi, nie wymieniam sam kół, nie umiem naprawić w drodze usterki samochodu. Jak się tak zastanowić, to mechanicy mogą mnie do woli naciągać w warsztacie, bo faktycznie nie znam się, niczego nie robię sam przy samochodzie. Przychodzi czas, jadę do serwisu wymienić olej i co tam trzeba, a jak samochód brudny, to na myjnię. To wszystko. Sam zaczynam się zastanawiać, czy naprawdę są jeszcze ludzie, którzy sami potrafią naprawiać swoje samochody?"

Panie Januszu, nie jest pan sam!

Faktycznie, 20 czy 30 lat temu (tym bardziej dawniej) samodzielne naprawy samochodów były czymś absolutnie normalnym. Nie było czymś szczególnym rozbieranie silnika na drobne części na placu przed blokiem czy – tym bardziej – we własnym garażu. Nikogo to nie dziwiło, a jeśli np. podczas takiej naprawy na ziemię wylał się litr oleju lub innej niebezpiecznej substancji, to nikt nie robił z tego problemu. Gdyby dziś ktoś zaimprowizował sobie doraźny warsztat na wspólnym podwórku, żeby np. wyjąć silnik z samochodu, nie należy wykluczyć, że czynności te przerwałaby straż miejska!

Samodzielne naprawy samochodów były kiedyś standardem m.in. dlatego, że podaż usług warsztatowych (i części też) była raczej skromna. W wielu wypadkach najtaniej i najszybciej można było naprawić samochód we własnym zakresie, samodzielnie kupując części i samodzielnie je wymieniając. Samochody były też konstruowane w taki sposób, aby ich naprawa była możliwie najprostsza. Większość rzeczy w Fiacie 125p można było rozkręcić przy użyciu narzędzi mieszczących się w jednej walizce.

A jeszcze dawniej – to już prawdziwa historia – powstawały samochody, które można było rozebrać do ostatniej śrubki (z wyłączeniem świec zapłonowych, do których wyjęcia potrzebny był klucz w kształcie spłaszczonej rurki) jednym kluczem płaskim! Taki właśnie pojazd skonstruował w okresie międzywojennym wybitny polski inżynier Tadeusz Tański.

Dziś jedna walizka narzędzi nie wystarczy

Od tego czasu samochody bardzo się zmieniły. Dziś nie projektuje się samochodów, aby były rozbieralne jednym kluczem, lecz przeciwnie – wymagane są do tego celu specjalistyczne narzędzia, niektóre z nich zaprojektowane do wykonywania pojedynczych czynności tylko w jednym modelu samochodu czy silnika! Często narzędzia te są tak drogie, że absurdem byłoby kupowanie ich po to, aby samodzielnie coś naprawić.

Do diagnozowania usterek polegających na tym, że silnik przestał pracować albo coś zgasło, co do zasady służy komputer diagnostyczny. Choć w teorii każdy może kupić sobie wtyczkę do gniazda diagnostycznego w aucie, wyposażoną w moduł Bluetooth współpracujący ze smartfonem i każdy może ściągnąć sobie jakieś oprogramowanie diagnostyczne do auta, to w praktyce takie amatorskie narzędzia często niewiele wnoszą. "Prawdziwe" oprogramowanie diagnostyczne jest w serwisie, który płaci duże pieniądze za to, że może z niego korzystać.

Mechanicy też nie są jasnowidzami

W takich warunkach nie tylko kierowca samochodu, ale i niejeden mechanik – gdyby pozbawić go komputera diagnostycznego – są bezradni jak dzieci. O ile kiedyś usterek szukało się "na piechotę", a wielu wypadkach potrzebne było po prostu wyczucie, to dziś sprawę załatwia komputer oraz instrukcja serwisowa.

Trzeba też uczciwie powiedzieć, że komputer to nie wszystko: gdy maszyna wyświetli listę błędów, trzeba umieć otrzymane dane zinterpretować. Dlatego, jeśli w dużym serwisie jest jeden prawdziwy samochodowy elektryk, który "ogarnia", to już dobrze. Pozostali mechanicy mogą skupić się na wymianie elementów eksploatacyjnych i na przysłowiowym "przykręcaniu śrubek".

Ten, kto sam naprawia stare auto, z nowym może nie dać rady

Niektórzy właściciele starszych aut dość dobrze rozumieją swoje samochody i nawet jeśli rzadko naprawiają je sami, to dobrze wiedzą, co się zepsuło, ewentualnie czują, kiedy trzeba jechać do serwisu i na co zwrócić uwagę mechanikowi. Ci sami "dobrze ogarnięci" kierowcy po przesiadce do nowoczesnego samochodu już nie są tak pewni siebie: ich własny wkład w serwisowanie samochodu ogranicza się do kontroli poziomu płynów (ale jeśli nie, auto samo upomni się o dolewkę np. oleju), dopompowania kół, dolania płynu do spryskiwacza. Kto ma drugi komplet kół sezonowych, może je sam wymienić, choć i to nie w każdym wypadku: jeśli koła mają czujniki ciśnienia, to i tak trzeba jechać do warsztatu.

Przykład: jeżdżąc starym Mercedesem, woziłem w bagażniku narzędzia, w tym multimetr i dwa metry przewodu, aby ewentualnie spiąć coś "na krótko". Doskonale znałem słabe strony swojego samochodu. Jeżdżąc w miarę nowym autem, wożę jednak tylko podnośnik i klucz do kół. Gdybym nie miał koła zapasowego, i to byłoby zbędnym bagażem. Nie jest tak dlatego, że bezgranicznie ufam nowoczesnej technice. Po prostu wiem, że jeśli auto tak się zepsuje, że odmówi współpracy, jedyne, co będę mógł zrobić, to wezwać lawetę.

Wymiana części nie naprawia samochodu

Samodzielna wymiana części we współczesnym samochodzie bywa bezsensowna jeszcze z jednego powodu: obecnie bardzo wiele części (np. lampy, radia, elementy wyposażenia) ma wmontowane niewielkie układy elektroniczne do komunikacji z samochodem. Można je samodzielnie przykręcić, ale bez podłączenia samochodu do komputera warsztatowego i zaprogramowania nie zaczną działać.

Panie Januszu, proszę wytłumaczyć teściowi: współczesne samochody są na co dzień o wiele mniej wymagające niż starsze konstrukcje, ale gdy się zepsują, trudno samodzielnie naprawić je w trasie. Z drugiej strony współczesne auta są szybsze, bardziej oszczędne i wcale nie bardziej awaryjne niż ich odpowiedniki sprzed 20-30 lat. A jeśli coś się zepsuje, to najbliższy warsztat z reguły nie jest daleko.

Podstawy warto jednak znać

Z drugiej strony warto zadać sobie przynajmniej tyle trudu, by przeczytać instrukcję samochodu, która jest często całkiem grubą książeczką, dlatego kierowcy ignorują tę lekturę. Warto wiedzieć, gdzie w samochodzie mamy akumulator – choćby po to, by w awaryjnej sytuacji odpiąć go na chwilę i spróbować "zresetować" sterowniki samochodu.

Warto wiedzieć, gdzie w samochodzie jest wlepka z zalecanymi ciśnieniami powietrza w kołach. Warto wiedzieć, kiedy pojechać do serwisu na wymianę oleju czy filtra paliwa i mieć świadomość, że zalecenia producenta samochodu w tej kwestii niekoniecznie są dla naszego samochodu (i naszego budżetu) optymalne.

• Przeczytaj także: Udręka czy luksus? Po 1000 km elektrykiem po Niemczech wiem, jak naprawdę tam jest z publicznymi ładowarkami