Bezpieczeństwo podczas wakacyjnego wyjazdu. Co zrobić, żeby nie mieć kłopotów?

Dalsza część tekstu znajduje się pod materiałem wideo:

1. Przed wyjazdem: dowiedz się więcej o miejscu, do którego podróżujesz

Spontaniczność nie sprawdza się podczas dalszych wyjazdów, szczególnie w rejony, których dobrze nie znamy. Przed planowanym wyjazdem warto zebrać jak najwięcej informacji o miejscu docelowym, i to nawet wtedy, kiedy wybieramy się na zorganizowaną wycieczkę all inclusive.

Jak zbierać informacje? Dla wyjeżdżających z Polski przez lata świetnym źródłem informacji była przygotowana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych aplikacja na smartfony "Polak Za Granicą" – niestety, od pewnego czasu jest ona niedostępna, jej miejsce zajęła usługa "Polak za granicą" dostępna w ramach platformy mObywatel, co dla wielu użytkowników może być utrudnieniem. Jeśli jednak ktoś wcześniej zainstalował sobie osobną aplikację "Polak za granicą", nadal może z niej korzystać, została ona jednak usunięta ze sklepów Google’a i Apple.

• Dowiedz się więcej: mObywatel 2.0 dostępny od jutra. Nowa funkcjonalność dla świeżo upieczonych kierowców

Jeśli nie korzystacie z aplikacji czy usług mObywatel, możecie znaleźć potrzebne i na bieżąco aktualizowane informacje także bezpośrednio na stronach MSZ w zakładce Informacje dla podróżujących. Pod tym adresem znajdziesz wyszukiwarkę krajów – po wybraniu interesującego cię kraju wyświetlą się szczegółowe informacje na jego temat. Są one bardziej wiarygodne od tych, które udostępniają np. biura podróży czy organizacje turystyczne z tych krajów, którym nie zależy na tym, żeby odstraszać czy niepokoić potencjalnych odwiedzających.

Najważniejsza informacja znajduje się na początku opisu danego kraju w dziale "Bezpieczeństwo" (aktualnie wciąż jako pierwsze wyświetlają się wskazówki dotyczące sytuacji epidemiologicznej), to Ostrzeżenia dla podróżujących, które mogą występować w 4 stopniach:

1. Zachowaj (zwykłą) ostrożność: poziom zagrożenia zbliżony do Polski.

2. Zachowaj szczególną ostrożność: poziom zagrożeń wyższy od występującego w Polsce, ale nie aż tak wysoki, żeby uniemożliwiał, przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa, w miarę bezpieczny wjazd do danego kraju i pobyt w nim. Jeśli pojawia się informacja o zaleceniu szczególnej ostrożności, warto doczytać, z czego wynika to ostrzeżenie – czy chodzi o np. ryzyka dotyczące przestępczości, o zagrożenia zdrowotne, czy może o trudną sytuację wynikającą ze stanu środowiska, skutków katastrof itd.

3. MSZ odradza podróże, które nie są konieczne: to poziom zagrożenia znacznie wyższy niż w Polsce. Za podróże konieczne MSZ uznaje wyjazdy w celach zawodowych, pilnych sprawach rodzinnych itd., ale nie wyjazdy turystyczne.

4. MSZ odradza wszelkie podróże: czyli najwyższy poziom zagrożenia. To zalecenie, żeby zrezygnować ze wszelkich podróży, w tym w celach zawodowych i pilnych sprawach rodzinnych. Taki alert można znaleźć przy opisach krajów, w których np. trwają działania wojenne, sytuacja polityczna jest niestabilna i potencjalnie niebezpieczna, istnieje ryzyko katastrofy humanitarnej, klęski żywiołowej itp.

Najwyższy stopień ostrzeżeń obowiązuje aktualnie m.in. w kwestii wyjazdów do Ukrainy, ale też na Białoruś. W tym drugim przypadku wynika to ze wzrostu napięcia w stosunkach polsko-białoruskich, wydarzeń wojennych w regionie, a także powtarzających się przypadków aresztowań obywateli polskich – MSZ ostrzega, że w razie drastycznego pogorszenia sytuacji bezpieczeństwa, zamknięcia granic czy innych nieprzewidzianych sytuacji ewakuacja z Białorusi może okazać się utrudniona lub nawet niemożliwa.

Oczywiście, na stronach MSZ zawarte są jedynie najważniejsze informacje, głównie dotyczące miejscowych przepisów i zasad, poziomu przestępczości itp. Warto poszerzyć wiedzę także o informacje, które można znaleźć na forach internetowych czy w specjalistycznych przewodnikach – oczywiście, sprawdzając, czy są wiarygodne i aktualne. W ostatnich latach świat się bardzo zmieniał, porady sprzed 2-3 lat mogą być już zupełnie nieprzydatne czy nawet wprowadzające w błąd.

Uwaga! W internecie przybywa ostatnio treści tworzonych przez tzw. sztuczną inteligencję, będących często kompilacją wielu artykułów dostępnych w internecie, bez weryfikacji, czy zawarte w nich informacje wciąż są aktualne. Najpopularniejsze narzędzia do tworzenia treści AI opierają się na danych z 2021 r., a od tamtej pory świat się bardzo zmienił.

2. Przed wyjazdem: poinformuj, gdzie się wybierasz

MSZ zaleca, żeby szczególnie przed podróżami w odległe regiony, gdzie mogą występować zagrożenia, rejestrować się w rządowym serwisie Odyseusz. Zgłaszając się w systemie, podajemy cel podróży i informacje kontaktowe – w razie katastrofy regionie, gwałtownych wydarzeń politycznych czy społecznych polskie służby konsularne wiedzą wtedy, że na danym terenie może się znajdować polski obywatel i mogą się z nim skontaktować. Co ważne, podróżujący zgłoszeni do systemu otrzymają od polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych powiadomienia, jeśli sytuacja w danym regionie zacznie się robić z jakichś względów niebezpieczna, rejestracja w systemie ułatwić też może zorganizowanie ewakuacji z zagrożonego regionu.

Zgłoszenie do systemu Odyseusz jest szczególnie ważne w przypadku osób, które np. nie mają bliskich, których mogliby poinformować o swoich planach i którzy w razie problemów mogą zorganizować pomoc. W większości innych przypadków poinformowanie bliskich o tym, gdzie się wybieramy i utrzymywanie regularnego kontaktu z rodziną czy znajomymi (np. "zameldowanie", że dotarliśmy, krótkie informacje o tym, czy wszystko jest w porządku i gdzie się znajdujemy) wystarcza.

Bardzo przydatne są do tego też media społecznościowe. Niektóre z nich mają też funkcje oznaczania się jako osoby bezpiecznej w sytuacjach klęsk żywiołowych. Taka funkcja działa np. na Facebooku, gdzie można samemu oznaczyć się jako osoba bezpieczna, ale też spytać, czy nasi znajomi są bezpieczni. Instrukcję, jak z tej funkcji skorzystać, znajdziesz tu.

3. Przed wyjazdem: zadbaj o łączność i pieniądze

Zanim wyjedziesz, upewnij się u swojego operatora, że masz aktywną usługę roamingu zagranicznego. Sprawdź, czy potrafisz ją uruchomić w komórce. Pamiętaj, że wiele usług, z których na co dzień korzystasz, wymaga też transmisji danych (m.in. nawigacja, media społecznościowe, obsługa głosowa, bankowość elektroniczna, archiwizacja zdjęć), a ta poza Unią Europejską bywa ekstremalnie droga. Może się zdarzyć, że kiedy w awaryjnej sytuacji będziesz chciał z nich skorzystać, operator odetnie do nich dostęp, bo w ciągu kilku minut przekroczysz kwotę limitu. U większości operatorów można wykupić promocyjne pakiety roamingowe, można też pomyśleć o zakupie lokalnej karty przedpłaconej na miejscu (należy sprawdzić, czy nasze urządzenie nie ma blokady "obcych" SIM).

• Jeśli w telefonie przechowujesz niezbędne dane i informacje, to zadbaj o zabezpieczenie ich kopii – telefony komórkowe wyjątkowo często padają łupem przestępców specjalizujących się w okradaniu turystów.
• W wielu krajach płatności bezgotówkowe nie są aż tak popularne, jak w Polsce, warto mieć ze sobą odpowiedni zapas gotówki – ale przechowywany w bezpiecznym miejscu. Warto zabrać ze sobą karty różnych systemów (np. Mastercard i Visa) z różnych banków.
• Pieniędzy, dokumentów, telefonu nie przechowujemy w jednym miejscu – staramy się je trzymać oddzielnie. Nigdy nie trzymamy całej gotówki w jednym miejscu
• W krajach UE działa zunifikowany numer alarmowy 112, ale przy podróżach do innych państw warto sprawdzić lokalne numery i je zapisać lub wręcz zapamiętać.
• Kontakty do polskich przedstawicielstw (konsulatów, ambasad) znaleźć można m.in. na stronach MSZ lub w serwisie Polak za granicą.
• Warto mieć przy sobie wypisaną kartę ICE (In Case of Emergency): to rodzaj zwykle plastikowej wizytówki, na której znajduje się imię i nazwisko właściciela oraz nazwiska i numery telefonów do osób, które należy powiadomić w razie nagłego wypadku. 

4. Przed wyjazdem: ubezpieczenia, karta EKUZ, leki, szczepienia

Jeżeli sami organizujemy wyjazd, powinniśmy wykupić w wiarygodnym towarzystwie ubezpieczeniowym polisę turystyczną – ale koniecznie taką, która zapewnia ochronę w sytuacjach, które mogą nas spotkać podczas wyjazdu (np. w czasie uprawiania konkretnych sportów czy w konkretnych krajach). Powinno to być takie ubezpieczenie, z którego będzie można skorzystać od razu (z działającą infolinią, wsparciem przy organizacji bezgotówkowej pomocy medycznej, transportu medycznego do domu itd.), a nie polegające tylko na tym, że po powrocie do domu będzie można ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów. Warto też ubezpieczyć swój bagaż.

• Uwaga! Podczas podróży samochodem poza kraje Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria) potrzebna jest jeszcze tzw. zielona karta potwierdzająca to, że nasze auto ma OC działające za granicą. Dostaniesz ją za darmo od swojego ubezpieczyciela.
• Warto się też upewnić, czy posiadane przez nas ubezpieczenie AC będzie działało w krajach, do których się wybieramy – to wcale nie jest takie oczywiste.
• Uwaga! W niektórych krajach nawet Zielona Karta nie działa, trzeba wykupić dodatkowe ubezpieczenie graniczne (tak jest teraz m.in. w Rosji czy na Białorusi).

Jeżeli wybierasz się do państw należących do Unii Europejskiej lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria), wyrób w najbliższym oddziale NFZ darmową kartę EKUZ (Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego), upoważniającą do bezpłatnej opieki zdrowotnej w publicznych przychodniach i szpitalach innych państw. Uwaga! Taka karta pokrywa zwykle tylko podstawowe świadczenia i nie zastąpi dobrego ubezpieczenia turystycznego.

• W niemal wszystkich krajach zniesiono już ograniczenia związane z COVID-19, ale wciąż w wielu państwach obowiązują wymagania i zalecenia dotyczące szczepień. Informacje dot. szczepień dla podróżujących znajdziesz na stronie GIS.
• Zabierz zapas przyjmowanych leków na cały okres pobytu. Uwaga! Niektóre leki dozwolone w Polsce mogą być zakazane w innych krajach albo występują ograniczenia dotyczące ich ilości, czasem potrzebne może być zaświadczenie od lekarza, że dany lek jest niezbędny.

5. Przed wyjazdem: sprawdź samochód, wyposażenie, dokumenty

Jeśli wybierasz się w podróż własnym autem, sprawdź najpierw jego stan techniczny, dokumenty (nie wystarczą w formie cyfrowej) i wyposażenie. Upewnij się, że na czas podróży nie przypada np. okresowy przegląd czy badanie techniczne – lepiej je załatwić za wcześnie niż za późno.

Wykup dobre assistance, działające także za granicą.

Sprawdź, czy w kraju docelowym nie są wymagane jakieś specjalne elementy wyposażenia (np. żarówki, kamizelki odblaskowe, apteczka). Teoretycznie większość takich wymogów nie dotyczy aut tylko czasowo poruszających się po drogach danego kraju – ale lepiej się zaopatrzyć w wymagane akcesoria niż się w razie kontroli tłumaczyć i pertraktować z policjantem.

Jeśli zamierzasz na miejscu wynająć samochód czy motocykl/skuter, sprawdź, czy w danym kraju ważne jest twoje prawo jazdy – niektóre uprawnienia (np. jazda motocyklem do 125 cm3 na prawo jazdy kat. B działają tylko lokalnie). Lokalne wypożyczalnie aut bywają tańsze od międzynarodowych sieciówek, ale też ryzyko, że np. zostaniemy naciągnięci na pokrycie szkód, których wcale nie spowodowaliśmy, jest w nich większe.

6. Podczas podróży i pobytu

• Najważniejsza rada – staraj się nie rzucać w oczy jako turysta, choć w wielu regionach świata może to być trudne, ale tak jest nie tylko bezpieczniej, ale też można lepiej poznać zwiedzany kraj.
• Przestrzegaj lokalnych zwyczajów, ale przede wszystkim lokalnych przepisów – w wielu krajach obcokrajowcy nie tylko nie mają taryfy ulgowej, ale wręcz są na celowniku służb.
• Przy nawiązywaniu kontaktów zawsze kieruj się zasadą ograniczonego zaufania – bądź wyczulony na próby oszustwa, kradzieży.
• W wielu miastach na świecie są np. dzielnice nie bez powodu uznawane za niebezpieczne. Staraj się ich unikać, nawet jeśli oferują unikalny klimat czy koloryt. Jeśli już musisz koniecznie się w takie miejsce wybrać, zadbaj o odpowiednie towarzystwo, np. o sprawdzonego lokalnego przewodnika.
• Uważaj podczas imprezowania z przygodnie poznanymi osobami. Nie przyjmuj oferowanych używek, narkotyków – w wielu krajach przepisy dotyczące zakazanych substancji są znacznie ostrzejsze niż w Polsce. Przyjmując narkotyki albo pijąc nadmierne ilości alkoholu lub alkohol niewiadomego pochodzenia, tracisz kontrolę nad sobą – możesz zostać okradziony, porwany lub skrzywdzony na wiele innych sposobów.
• Cenne przedmioty trzymaj ukryte i nie pozostawiaj ich bez opieki. Dokumenty przechowuj np. w bezpiecznej saszetce blisko ciała, nie noś portfela czy telefonu w tylnej kieszeni spodni.
• Zachowaj ostrożność przy robieniu zdjęć czy nagrywaniu filmów, np. gdy w pobliżu znajdują się obiekty wojskowe albo instalacje przemysłowe. W skrajnych przypadkach może się to skończyć nawet aresztowaniem, zarzutami o szpiegostwo.
• Nie dawaj przygodnym przechodnim swojego telefonu lub aparatu, żeby zrobili ci zdjęcie – to może być ostatni moment, kiedy widzisz swoje urządzenie.
• Jeżeli podróżujesz autem lub kamperem, pamiętaj, że nawet zamknięte auto nie jest bezpiecznym miejscem do przechowywania wartościowych przedmiotów.
• Nigdy nie dawaj się namówić przygodnie poznanym osobom na przysługi polegające na zabraniu dla kogoś za granicę przesyłki albo na przewiezienie kogoś przez granicę. To może być próba wrobienia cię w przemyt – na całym świecie w więzieniach siedzą tysiące uczynnych osób.