Katalizator samochodowy „rozsypany” w środku – uszkodzony mechanicznie lub termicznie – daje bardzo wyraźne objawy: podczas przyspieszania dzwoni, silnik ryczy, zamiast mruczeć. Jeśli auto nie ma sondy za katalizatorem, nie wpływa to jednak wyczuwalnie na jego działanie. Utratę osiągów powoduje zatkany katalizator, może on też wywołać przegrzewanie się silnika. Kontrolka „check engine” zapala się tylko w nowszych samochodach z systemem autodiagnostycznym.
Typowa, praktykowana powszechnie „naprawa” katalizatora polega na jego usunięciu: wydłubuje się środek, w puszkę wspawuje rurkę i gotowe. Albo zamiast katalizatora wspawuje się strumienicę (auto robi się wyraźnie głośne) lub uniwersalny tłumik. A co ze spalinami? W czasach, gdy policja kupuje przenośne analizatory spalin, może to mieć znaczenie! Teoretycznie także na corocznym przeglądzie technicznym od ich czystości zależy, czy dostaniemy upragnioną pieczątkę.
Katalizator samochodowy - czy jest potrzebny aby przejść badanie techniczne?
Tylko czy na pewno nasz 15-letni lub starszy samochód bez katalizatora faktycznie miałby problem z zaliczeniem przeglądu? Na stacji kontroli pojazdów liczy się nie to, co jest wewnątrz puszki po katalizatorze, bo tego i tak nie sposób sprawdzić, tylko skład spalin. Tymczasem jeśli silnik jest w dobrym stanie, nawet po 250 tys. km przebiegu ma szansę zmieścić się w obowiązujących normach.
Jeśli jest to samochód zarejestrowany po raz pierwszy przed 30 czerwca 1995 roku, jest to niemal pewne – dla nich norma jest niezwykle łagodna. W przypadku aut nowszych jest różnie. Na wynik pomiaru poza kondycją silnika mają wpływ: rozgrzanie silnika (im bardziej rozgrzany, tym lepiej), warunki jazdy tuż przed pomiarem (po zjeździe z autostrady spaliny będą czystsze, po wyjeździe z korka – brudniejsze), a także... obsługa analizatora.
Podczas pomiaru łatwo zauważyć, że wynik nieustannie się zmienia – wszystko zależy, w którym momencie naciśniemy przycisk drukarki, która wypluje wynik, czy najpierw „podgazujemy” silnik, robiąc pomiar na wyższych obrotach, a potem na wolnych (podgrzana sonda lambda pracuje lepiej), czy odwrotnie.
Panie, szukasz pan kwadratowych jaj! Silnik zdrowy i prawie się mieści w normie – obwieścił diagnosta, gdy podjechaliśmy na pomiar spalin 20-letnim Mercedesem z tłumikiem wspawanym zamiast katalizatora. On naprawdę ma wyjęty katalizator? Tak naprawdę auto nie mieściło się w normie: na podwyższonych obrotach w spalinach było za dużo tlenku węgla, a na wolnych obrotach – za dużo węglowodorów.
Czy można zamontować uniwersalny katalizator samochodowy?
Panowie na stacjach diagnostycznych nie takie rzeczy widzieli – np. do aut z instalacją LPG aż żal wkładać sondy analizatora, tak trują – jego kalibracja i naprawa kosztuje niemało... Jeśli chodzi o oryginalny katalizator, to w przypadku starego Mercedesa kosztuje on ponad 6 tys. zł – to cena raczej zaporowa. Tymczasem uniwersalny katalizator do samochodu, który ma spełniać normę euro 2, to wydatek zaledwie 200-300 zł.
W przypadku wyższych norm – nieco więcej, niemniej decydujące znaczenie ma wielkość silnika i to, czy decydujemy się na katalizator metalowy (będzie tanio i głośno) czy ceramiczny – taki, który z grubsza naśladuje „zachowanie” oryginalnego katalizatora. Zdecydowaliśmy się na wariant drogi: duży katalizator ceramiczny z dodatkową komorą wytłumiającą (koszt ok. 500 zł).
Trzeba było go też przerobić – Mercedes to trudny przypadek, do katalizatora dochodzą dwie rurki, a wychodzi z niego jedna. Nie ma szans, by zamontować coś sensownego ot tak, bez przeróbek. Niemniej... do prawie każdego auta da się dopasować tłumik czy katalizator, nawet jeśli operacja wygląda na „rzeźbę”. Tak też było w tym przypadku.
Przeczytaj też:
- Katalizatory samochodowe - łatwy i cenny łup dla złodziei
- Sonda lambda - po co jest w aucie?
- Jakie usterki wyczytamy ze spalin auta?
Po niecałych dwóch godzinach w aucie zamiast pustej puszki po katalizatorze zamontowany był uniwersalny, nieco przerobiony katalizator ceramiczny. W sumie... było warto. Auto po przeróbce wyraźnie się wyciszyło, nie osiągając wprawdzie fabrycznego poziomu wytłumienia, ale – co potwierdza większość tłumikarzy – oryginalny wydech do starego Mercedesa bardzo trudno podrobić.
Jeśli chodzi o jakość spalin, to... niespodzianka! Samochód nie tylko spełnia z zapasem obowiązujące go normy, lecz także ostrzejsze – przewidziane dla aut rejestrowanych po raz pierwszy po 1 maja 2004 roku do dziś. Bo to jest tak, że sprawny samochód, nawet stary i z dużym przebiegiem, nie musi truć bardziej niż nowy, nie potrzebuje trójdrożnych wyrafinowanych katalizatorów i bezpośredniego wtrysku paliwa. Zanieczyszczenia mierzalne za pomocą analizatora spalin da się „wyłapać” w wystarczającym stopniu za całkiem umiarkowane pieniądze!
Pomiar spalin przed naprawą katalizatora
Samochód miał zamontowany tłumik w miejscu katalizatora, miał też oryginalną 20-letnią sondę lambda, która – według wielu fachowców – zazwyczaj już po kilku latach podaje błędne dane i odpowiada za podwyższone zużycie paliwa i podwyższoną emisję substancji toksycznych w spalinach. Niemniej zdaniem diagnosty sonda w naszym aucie była w idealnym stanie i absolutnie nie wymagała wymiany. Zawartość substancji toksycznych nieznacznie wykraczała ponad normę.
| CO (%) | CH (ppm) | lambda | |
| Na biegu jałowym | 0,379 | 181 | 1,021 |
| 2-3 tys. obr./min | 0,466 | 96 | 1,015 |
Spaliny po wymianie sondy lambda
Zaleca się, by przed wymianą katalizatora samochodowego wymienić też sondę lambda, a w przypadku niektórych firm jest to wymóg utrzymania gwarancji na katalizator. W tym przypadku wymieniliśmy ją z ciekawości i dla zasady, mając jednak świadomość, że doświadczony diagnosta się nie mylił i jest ona sprawna.
Okazało się, że jej wymiana w niczym nie pomogła. Radzimy nie wymieniać tego elementu bez sensu, jednak mając auto np. z „wydmuchanym” katalizatorem, warto przebadać je pod kątem emisji spalin. Takie badanie pozwoli ocenić kondycję sondy. Bez analizatora można jedynie stwierdzić, czy w ogóle ona działa. W naszym przypadku różnice pomiędzy pierwszym a drugim pomiarem są minimalne i wynikają ze zmiany warunków.
| CO (%) | CH (ppm) | lambda | |
| Na biegu jałowym | 0,26 | 183 | 1,031 |
| 2-3 tys. obr./min | 0,52 | 88 | 1,024 |
Spaliny po regeneracji katalizatora
Na wolnych obrotach zawartość tlenku węgla w spalinach 10-krotnie mniejsza od dopuszczalnej, 6-krotnie mniejsza niż wymagana od nowych aut! Emisja węglowodorów w normie. Podobny wynik na podwyższonych obrotach: 4-krotnie niższa emisja CO, niż wymaga się od współczesnych samochodów. Oznacza to, że uniwersalny katalizator spełnia swoje zadanie z dużym zapasem.
| CO (%) | CH (ppm) | lambda | |
| Na biegu jałowym | 0,052 | 91 | 1,017 |
| 2-3 tys. obr./min | 0,049 | 89 | 1,01 |
Normy czystości spalin obowiązujące na przeglądzie dla samochodów rejestrowanych od 1 lipca 1995 do 30 kwietnia 2004 r.
| CO (%) | CH (ppm) | lambda | |
| Na biegu jałowym | 0,5 | 100 | – |
| 2-3 tys. obr./min | 0,3 | 100 | 0,97-1,03 |
Ile kosztuje katalizator samochodowy?
Oryginalny kosztuje 3-10 tys. zł. Konstrukcje z rozbudowanym orurowaniem nawet jako zamienniki są drogie (1-3 tys. zł). Taniej jest wspawać uniwersalną puszkę z wkładem katalitycznym (200-900 zł). Najtańsze są uniwersalne katalizatory z wkładem metalowym. Można też dorobić katalizator ze stali nierdzewnej.
Galeria zdjęć
1/17 Próbujemy dopasować podobny rozmiarami katalizator uniwersalny. Ten wymaga przeróbki, gdyż oryginał miał dwa wyloty, a zamiennik – tylko jeden.
2/17 Rurki starego katalizatora mocujemy do stelaża. Po wycięciu puszki można będzie wspawać nową, zachowując geometrię konstrukcji.
3/17 Puszkę katalizatora z rozsypanym wkładem trzeba wyciąć. Nie udało się dobrać samego wkładu, by zachować oryginalną obudowę.
4/17 Stara obudowa, a właściwie resztki wkładu ceramicznego, ma jeszcze wartość, ale nam się już nie przyda.
5/17 Część wylotową katalizatora uniwersalnego trzeba obciąć i dospawać do mającej dwie rurki starej obudowy katalizatora.
6/17 Po obcięciu końcówki zamiennika widać komorę tłumiącą. Trzeba dospawać ścianę grodziową, bo inaczej spaliny wydmuchają watę szklaną.
7/17 Ścianę grodziową do nowego katalizatora trzeba dociąć z blachy podobnej do tej, z której zrobiona jest obudowa nowego katalizatora.
8/17 Blacha musi być dopasowana z grubsza – służy tylko temu, by z komory tłumiącej nie wylatywał materiał wygłuszający. Wystarczy ją wspawać. Spaliny będą przedostawać się przez otwory w rurce sekcji tłumiącej – to wystarczy.
9/17 Z drugiej strony uniwersalnego katalizatora trzeba jeszcze skrócić rurkę wlotową – to już właściwie formalność.
10/17 Czas na wspawanie przerobionej puszki w miejsce starej. Tu spaw musi być dokładny i szczelny.
11/17 Pora odciąć ze stelaża gotowy katalizator. Przed montażem spawane miejsca trzeba pomalować.
12/17 Montaż trwa chwilę. W miarę możliwości warto korzystać z nowych uszczelnień. Jakiekolwiek przedmuchy oznaczają hałas i spaliny dostające się do wnętrza samochodu. Po rozgrzaniu auta można już sprawdzić skuteczność „ekotuningu”.
13/17 Wnętrze katalizatora wypełnia wkład ceramiczny albo – jak w tym przypadku – dwa (jeden z przodu, drugi z tyłu). Jeden z wkładów rozleciał się i po kawałku został wydmuchany przez wydech. To powodowało ryk silnika podczas przyspieszania i dzwonienie resztek wkładu na wolnych obrotach. Po stuknięciu w obudowę słychać, że jest uszkodzony.
14/17 Teoretycznie wymieniając katalizator, trzeba wymienić sondę lambda, gdyż po 10 latach pracy nie ma szans, by działała prawidłowo. Wymieniliśmy ją dla zasady. Okazało się, że był to zbędny wydatek – stara sonda była czysta i sprawna. Rada: działanie starej sondy przed wymianą można sprawdzić analizatorem spalin.
15/17 Samochód miał zamontowany tłumik w miejscu katalizatora, miał też oryginalną 20-letnią sondę lambda, która – według wielu fachowców – zazwyczaj już po kilku latach podaje błędne dane i odpowiada za podwyższone zużycie paliwa i podwyższoną emisję substancji toksycznych w spalinach. Niemniej zdaniem diagnosty sonda w naszym aucie była w idealnym stanie i absolutnie nie wymagała wymiany.
16/17 Na wolnych obrotach zawartość tlenku węgla w spalinach 10-krotnie mniejsza od dopuszczalnej, 6-krotnie mniejsza niż wymagana od nowych aut! Emisja węglowodorów w normie. Podobny wynik na podwyższonych obrotach: 4-krotnie niższa emisja CO, niż wymaga się od współczesnych samochodów. Oznacza to, że uniwersalny katalizator spełnia swoje zadanie z dużym zapasem.
17/17 Uszkodzenie katalizatora nie oznacza, że trzeba rezygnować z tego elementu, właściciel auta nie jest też skazany na drogie katalizatory oryginalne. Niedrogi uniwersalny katalizator da się dopasować do większości aut.
