- Większość współczesnych nazw nadwozi wywodzi się z czasów konnych powozów
- Używanie zamiennie terminów "SUV" i "crossover" nie zawsze jest prawidłowe
- Jasno i konkretnie tłumaczymy 32 typy nadwozi, współczesnych i historycznych
Chwila, moment. Najpierw zastosujemy rewolucyjny napęd, dopiero potem pomyśli się o rewolucyjnej obudowie. Czy z takiego założenia wychodzili twórcy pierwszych automobili? Pewnie tak.
Odczepienie koni od powozu i zastąpienie ich silnikiem nie pociągnęło za sobą natychmiastowej zmiany kształtów owego powozu. Pierwsze automobile w pełni więc zasługiwały na swoją nazwę "karet bez koni" ("horseless carriage"). Paradoksalnie, kiedy już powstały i wyodrębniły się nowe motoryzacyjne kształty, to ich nazwy nadal tkwiły w epoce powozów konnych. Tak jest, coupe, kabriolet czy spider oznaczały niegdyś rodzaje dorożek. Sedan i limuzyna są nawet starsze – i to o setki lat.
Dalsza część tekstu pod materiałem wideo
Na ich tle SUV to małolat. Ten skrót powstał w latach 80. XX w. Dziś używa się go zamiennie z crossoverem, choć w gruncie rzeczy to dwa różne pojęcia. Dlaczego? Zapraszamy do naszego przewodnika po nadwoziach.
Hatchback
W definiowaniu nadwozi niezbędne jest pojęcie bryły. Generalnie karoseria samochodu może być 1-, 2— lub 3-bryłowa. 3-bryłowa ma wyraźnie wizualnie wyodrębnione bryły przestrzeni silnikowej, kabiny pasażerskiej i bagażnika. Tak jest np. w sedanie, limuzynie i coupe. W 2-bryłowej mamy bryłę silnikową, natomiast bryły kabiny i bagażnika tworzą jedność – jak w SUV-ie, kombi lub właśnie hatchbacku. Z kolei jednobryłowe nadwozie nie ma osobnych brył silnika, kabiny i bagażnika, całe jest jedną wielką bryłą (jak minivan).
Samochód jest hatchbackiem, kiedy spełnia dwa warunki:
- posiada 2-bryłowe nadwozie;
- ma tylną klapę, która prowadzi do bagażnika i obejmuje także tylną szybę.
Właśnie stąd pochodzi nazwa tego nadwozia. "Hatchback" to dosłownie "tył z klapą" lub "tył z włazem".
Liftback
Bliski kuzyn hatchbacka. Też jest 2-bryłowy i też ma dużą klapę bagażnika obejmującą tylne okno. Różnica sprowadza się do kąta, pod jakim ją poprowadzono. W liftbacku jest on mniejszy, bardziej sportowy, więc tylna szyba nie biegnie tak "stromo".
Kombi
Kombi to 2-bryłowy samochód, ale w odróżnieniu od hatchbacka i liftbacka ma dłuższe boczne szyby za słupkiem C.
Określenie "kombi" wywodzi się z niemieckiego "kombinationskraftwagen" (w wolnym tłumaczeniu "samochód łączący cechy kilku aut"). W Wielkiej Brytanii na kombi często mówi się "estate", zaś w USA "station wagon".
Specyficznym rodzajem kombi jest shooting brake o smukłym, sportowym i niskim nadwoziu, najczęściej z jedną parą drzwi bocznych (np. Ferrari FF/GTC4Lusso).
SUV
Najprościej mówiąc SUV to podwyższone kombi. Pierwotnie SUV miał być wygodniejszą wersją samochodu terenowego. Dziś auto nie musi mieć nawet napędu 4x4, aby było SUV-em. Klientom już na tym przeważnie nie zależy. Liczą się przede wszystkim zaczerpnięte z terenówki majestatyczna sylwetka i wysoka pozycja za kierownicą.
Warto też obalić mit głoszący, że SUV to skrót od "samochód sportowo-użytkowy". "S" w "SUV" wcale nie oznacza "sports", ale "sport". Że masło maślane? No właśnie nie. "Sport" w "sport utility vehicle" dotyczy ludzkiego siłowania się z naturą, czyli różnych rodzajów aktywnego wypoczynku, jak wędrówki piesze, kolarstwo górskie, wspinaczka czy łowienie ryb. SUV pozwala nie tylko dotrzeć w pobliże miejsc tego typu aktywności, ale i przewieźć niezbędny do nich sprzęt.
Crossover
Crossover to samochód, który łączy cechy charakterystyczne kilku typów aut. Tym samym każdy SUV jest crossoverem, ponieważ ma elementy terenówki i kombi, a nawet hatchbacka.
Pojęcie jest jednak znacznie szersze, ponieważ za crossovera można uznać także np. Renault Avantime (połączenie minivana z coupe).
Sedan
Sedan to 3-bryłowe nadwozie, czyli z wyraźnie wyodrębnionymi bryłami przestrzeni silnikowej, kabiny pasażerskiej i bagażnika. Sedan przeważnie ma dwie pary drzwi bocznych, ale są też sedany 2-drzwiowe (np. jedna z wersji BMW serii 3 E30).
Słowo "sedan" pochodzi z francuskiego określenia lektyki, używanej np. w starożytnym Rzymie. Lektyka też ma przecież trzy bryły. Przed i za kabiną pasażerską znajdują się bowiem uchwyty do noszenia lektyki, które można uznać za osobne bryły.
Synonimem "sedana" w nadwoziowej terminologii jest "saloon", czego, wbrew pozorom, nie da się powiedzieć o "limuzynie".
Limuzyna
Dziś "limuzynę" używa się zamiennie z "sedanem", co nie jest do końca trafne. Limuzyna to, owszem, wersja sedana i też ma trzy bryły, ale w jej wnętrzu powinna się znajdować przegroda oddzielająca pasażerów od szofera. Tak, szofera, ponieważ limuzynę prowadzi wynajęty kierowca.
Limuzyna ma dwie główne odmiany:
- pullman: dodatkowo przedłużona limuzyna
- landaulette: ze składanym dachem nad głowami pasażerów ostatniego rzędu siedzeń.
Nazwa limuzyna pochodzi od Limousin, czyli regionu w środkowej Francji. Mówi się, że tamtejsi pasterze nosili niegdyś płaszcze krojem zbliżone do ubrań pierwszych szoferów.
Zresztą słowo "szofer" też ma ciekawą genezę. Pochodzi z francuskiego "chauffeur" ("palacz"), od osoby odpowiedzialnej za obsługę kotła w pojazdach parowych.
Coupe
"Coupe" to po francusku "obcięty". Pierwotnie tę nazwę stosowano do niewielkich powozów konnych. Miało to w obrazowy sposób pokazywać, że powstały one ze skrócenia pełnowymiarowego dyliżansu.
Tym samym coupe to taki "przycięty" sedan. Też ma trzy bryły, ale jest niższy, smuklejszy i posiada jedną parę drzwi bocznych. Coupe nie należy przy tym mylić z 2-drzwiowym sedanem (wyższym, stateczniejszym i nie tak sportowym).
Coupe ma kilka pochodnych. Wśród nich są:
- fastback: coupe bez wyodrębnionej bryły bagażnika i z tylną szybą biegnącą pod niewielkim kątem
- sedanca: coupe, które nad przednimi fotelami nie ma dachu lub jest on zdejmowany
Co ciekawe, słowo "coupe" można spotkać także na metkach spodni lub t-shirtów i wskazuje ono na konkretny ich krój.
Kabriolet
Tym terminem początkowo także określano powozy, a dokładnie te ze składanym dachem.
Kabriolet to zatem samochód, w którym dach można zdjąć lub złożyć. Brytyjczycy stosują określenie "drophead coupe" (dosłownie "coupe z upuszczoną głową"), Amerykanie zaś "convertible" ("zmienny", bo raz ma dach, a raz nie).
Kabriolet ma wiele odmian. Oto najważniejsze z nich:
- roadster (nazywany też "speedster" lub "raceabout"): 2-osobowy kabriolet. Niegdyś uważano, że roadster nie powinien mieć jakiegokolwiek dachu, nawet składanego, ale dziś jest to już "dopuszczalne";
- spider: najkrócej mówiąc, luksusowa wersja roadstera. Spider, czyli "pająk", ma bardzo ciekawą genezę, więcej w części o historycznych rodzajach nadwozi;
- targa: samochód, w którym tylko środkowa część dachu jest zdejmowana lub składana, a tylne słupki lub pałąk zamocowano na stałe.
Minivan
Tak się określa samochód, który łączy cechy mikrobusa i kombi. Zazwyczaj jest 1— lub 2-bryłowy. Termin "minivan" używa się zamiennie z "multi-purpose vehicle" (w skrócie "MPV"), czyli "samochód do wielu zastosowań".
Historyczne rodzaje nadwozi
W tej części przedstawimy najważniejsze typy karoserii z wczesnych lat motoryzacji, które dziś występują wyjątkowo rzadko. Oto one:
- Phaeton: jeden z najwcześniejszych rodzajów automobilu, w USA określany jako "runabout". Chodzi o 2-osobowe otwarte nadwozie, tak zbliżone do konnego powozu, że nie da się jeszcze mówić o jakichkolwiek bryłach karoserii. W późniejszych latach w Stanach Zjednoczonych "phaetonem" określano luksusowy kabriolet z wielkim bagażnikiem. Słowo "phaeton" wywodzi się od faetona, czyli 2-osobowego konnego powozu. Dla porządku: Volkswagen Phaeton to sedan.
- Duc: phaeton o opływowych kształtach z dodatkowym, trzecim siedzeniem dla służącego.
- Spider: phaeton, którego siedzenia zamocowano na cienkich wspornikach przypominających pajęcze odnóża.
- Double phaeton: phaeton z miejscem nie dla dwóch, ale czterech osób.
- Tonneau: double phaeton z zaokrąglonym oparciem tylnej kanapy ("tonneau" to po francusku "beczka", ale nazwa wywodzi się od powozu myśliwskiego, do którego wsiada się nie z boku, ale z tyłu).
- Roi de Belges: double phaeton, w którym drugi rząd siedzeń znajduje się wyżej niż pierwszy. Nazwa "król Belgii" pochodzi od automobilu zamówionego w 1902 r. przez króla Belgii Leopolda II.
- Vis-a-vis: 4-miejscowy phaeton, w którym kierowca siedzi w drugim rzędzie (!), a pasażerowie pierwszego rzędu podróżują twarzą do niego, czyli tyłem do kierunku jazdy.
- Dos-a-dos: 4-miejscowy phaeton, w którym pasażerowie drugiego rzędu siedzą tyłem do kierowcy. W Wielkiej Brytanii takie automobile nazywano "dog cart"
- Phaeton vagonette lub break: 6-osobowy phaeton.
- Omnibus de famille: phaeton vagonette, w którym przednie siedzenia kierowcy i służącego nie są zadaszone ani zabudowane z boku, a za nimi znajduje się zamknięty 4— lub 6-osobowy przedział pasażerski z bagażnikiem dachowym.
- Limousine: omnibus de famille, w którym kierowca i służący mają zamocowany na stałe dach.
- Coupe de ville: limousine, w którym dach nad kierowcą i służącym jest składany.
- Torpedo: nadwozie ze składanym dachem i bocznymi drzwiami, którego górne linie pokrywy silnika i kabiny tworzą prostą. W USA taką karoserię określano mianem "touring".
- Landau: samochód, w którym przednią część dachu (nad pierwszym rzędem siedzeń) można zdjąć, środkową zamocowano na stałe, a tylna jest składana.